ಪೂರಕ ಪ್ರಕರಣ
ಕರ್ನಾಟಕ-ಇತಿಹಾಸ-ಸಂಶೋಧನ
ವಾಚಕರೇ, ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಾದುದೆಲ್ಲವನ್ನು ಹೇಳಿದೆವು. ಇನ್ನು, ಈ ಮುಂದಿನ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನದ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಗೊತ್ತಿರಬೇಕಾಗಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನಿವೇದಿಸಿ, ಸಂಶೋಧಕರು ಯಾವ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಸಾಗಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲವು ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿರುವೆವು. ಏಕೆಂದರೆ ಹಾಗೆ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ, ಸಂಶೋಧಕರು ದಾರಿ ತಪ್ಪಿ ಅಡವಿಗೆ ಬೀಳುವ ಸಂಭವವುಂಟು.
ಹಿಂದೆ ೫ನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಬಹುದಾದ ಸಾಧನ-ಸಂಪತ್ತಿಯನ್ನು ಹೇಳಿರುವೆವಷ್ಟೇ. ಈ ಸಾಧನಸಾಮಗ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಎರಡು ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು: (೧) ಪ್ರಾಚೀನ ವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನ (೨) ಹಿಂದಿನ ವಾಙ್ಞಯ ಸಂಶೋಧನ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಹೇಳುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಚೆನ್ನಬಸವಪುರಾಣ, ಕನಕದಾಸ - ಪುರಂದರದಾಸರ ಪದಗಳು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಇತಿಹಾಸದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಓದಿ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಇತಿಹಾಸದ ಅಂಶವನ್ನು ಒಂದೆಡೆಗೆ ಕೂಡಿಸಿಟ್ಟರೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಬಹುದು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಕಾಲಕ್ರಮವಾಗಿ ಒಂದೊಂದು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಹೆಚ್ಚು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಇಂಥಿಂಥ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿಯೇ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಅಂಶವು ದೊರೆಯುತ್ತದೆಂದು ಹೇಳುವುದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಇತಿಹಾಸದಿಂದ ಯಾವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆ ವಾಙ್ಮಯ ಓದಬೇಕಾಗುವುದೆಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗಿರಬಹುದು. ಯಾವುದೊಂದು ಪುಸ್ತಕವನ್ನೋದಿದ ಕೂಡಲೆ, ಅದರೊಳಗೆ ನಮ್ಮ ಅರಸರ ಹೆಸರುಗಳುಂಟೇ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಕೈಕೊಟ್ಟ ಜನರ ನಾಮನಿರ್ದೆಶವಿರುವುದೇ, ಆ ಪುಸ್ತಕವು ಎಂದು ಹುಟ್ಟಿತೆಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ಆಧಾರವುಂಟೇ?-ಇವೇ ಮುಂತಾದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಟಿಪ್ಪಣಿಮಾಡಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪುಸ್ತಕದ ಆರಂಭಕ್ಕೂ ಕೊನೆಗೂ ಗ್ರಂಥಕರ್ತರು ತಮ್ಮ ಕುಲಗೋತ್ರಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿರುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಅತ್ತ ಲಕ್ಷ್ಯವಿಡಬೇಕು.
ಇನ್ನು ಎರಡನೆಯ ವರ್ಗದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಎಂದರೆ ಪುರಾಣವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಹೇಳುವ ಅವಶ್ಯವಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಲಿಪಿಗಳೂ ಲೇಖಗಳೂ ಒಂದೇ ಕಡೆಗೆ ಸಂಕಲಿತವಾಗಿ ದೊರೆಯುವದಿಲ್ಲ. ಅವು ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತು ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಆಗಿಹೋದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಜ್ಞಾನವಿರದಿದ್ದರೆ, ನಮಗೆ ನಿಷ್ಕಾರಣವಾಗಿ ಶ್ರಮವುಂಟಾಗುವ ಸಂಭವವುಂಟೆಂದು ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬಂದಿದೆ. ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಎಷ್ಟು ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ, ಅವುಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಗೊತ್ತುಹಚ್ಚಿರುವರೇ ಇಲ್ಲವೇ? ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವುಗಳ ಸಂಗ್ರಹವು ಯಾರ ಹತ್ತರವುಂಟು, ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ಯಾವ ಯಾವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕುತ್ತವೆ?ಇವೇ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಸವಿಸ್ತಾರವಾದ ಪುಸ್ತಕವೊಂದನ್ನು ರಚಿಸಿದರೆ ಮುಂದಿನ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗುವದು. ಅದರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿ ಮುಂದೆ ಯಾರು ಮಾಡುವರೋ ಮಾಡಲಿ, ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಹತ್ತು ಹನ್ನೆರಡು ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿಷ್ಟು ಈಗಿಷ್ಟು ಮಾಡಿದ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ನಮಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಅತಿ ಸಂಕ್ಷೇಪವಾಗಿ ಹೇಳಿಡುವೆವು.
"ಕರ್ನಾಟಕ"ವೆಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನುಚ್ಚರಿಸಿದೊಡನೆಯೆ ಮೈ ಮುಳ್ಳಿಡುವಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವವು ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ವಿಕಾಸವಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದಲೋ, ಕರ್ನಾಟಕವು ತುಂಡು ತುಂಡಾಗಿ ಹೋಗಿ ಅಖಂಡ ಕರ್ನಾಟಕವು ಕಣ್ಣಿದಿರಿಗೆ ನಿಲ್ಲುವದಿಲ್ಲೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದಲೋ, ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡಿಗರು ತಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕುರಿತು ಮೂಕಭಾವವನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂಬಯಿ ಕರ್ನಾಟಕದವರು ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಮರಾಠೀ ಬಂಧುಗಳ ಅಭಿಮಾನಪೂರ್ವಕವಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದ ಜಾಗರೂಕರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭಾಷಾವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಭಿಮಾನಗೊಂಡವರಾದರೂ ಆ ಅಭಿಮಾನವು ಭಾಷಾಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುವದಲ್ಲದೆ, ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸ್ವರೂಪವು ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗಿಲ್ಲ. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಅಥವಾ ಕಾಲವು ಅನುಕೂಲವಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಅದು ಏನೇ ಇರಲಿ; ಹಿಂದಿನ ೫೦-೬೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತರೇನೋ ಅನೇಕರು ಆಗಿಹೋದರು; ವಿದ್ವಾಂಸರೇನೋ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಭಾಷಾಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ತಲೆದೋರಿದರು; ಆದರೆ ನಮ್ಮೀ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಅಭಿಮಾನಕ್ಕೆ ಜೀವನವಾದ ಇತಿಹಾಸದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಯಾರೂ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವೇನಾಯಿತೆಂದರೆ, ಕರ್ನಾಟಕರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಭಿಮಾನವು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಬೇರೂರಿದರೂ, ಅದು ವೃಕ್ಷವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಇತಿಹಾಸ ಜೀವನವು ಅವರಿಗೆ ದೊರೆಯದಿದ್ದುದರಿಂದ, ಆ ಬೇರು ಕಸುವಿಲ್ಲದೆ ಒಣಗಹತ್ತಿತು. ಇರಲಿ! ಇದು ಕನ್ನಡಿಗರ ಸ್ಥಿತಿಯಾಯಿತು. ಇನ್ನು ಕನ್ನಡಿಗರೇ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಉದಾಸೀನರಾಗಿದ್ದ ಬಳಿಕ, ಅದನ್ನು ಕಣ್ಣೆತ್ತಿ ನೋಡುವವರಾರು! ತಮ್ಮ ಜನರ ಇತಿಹಾಸವು ತಮಗೆ ಹೇಗೆ ಕಾಣುವುದು ಶಕ್ಯವಿದೆಯೇ, ಹಾಗೆ ಅದು ಪರಕೀಯರಿಗೆ ಕಾಣುವುದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲವಷ್ಟೇ! ಆದುದರಿಂದ ಪರಕೀಯರು ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸ್ವಾಭಿಮಾನದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನು? ಆದರೆ ಕೆಲವು ಯುರೋಪೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುರಾತನ ವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದಾಗ ಅವರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಗತಿಗಳು ಗೊತ್ತಾಗಿ, ಅವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವರು. ಅವರ ಈ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ವಿಷಯವಾಗಿ ನಾವು ಅವರ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸ್ಮರಿಸಿದರೂ ತೀರದು. ಅವರ ಅ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೇ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಮೂಲಾಕ್ಷರಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುರಾಣವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವಾಗ ಕೆಲವರಿಗೆ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ದೊರೆತವು. ಕೆಲವರ ಲಕ್ಷ್ಯವು ನಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ನಾಣ್ಯಗಳ ಕಡೆಗೆ ಎಳೆಯಿತು. ಕಟ್ಟಡಗಳು ಕೆಲವರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದವು; ಅವರು ಆಯಾ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮಪಟ್ಟು ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಯುರೋಪೀಯ ಜನರ ಇತಿಹಾಸ ದೃಷ್ಟಿಯು ಈ ಮೊದಲೇ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡಿರುವದರಿಂದ, ಮತ್ತು ಹೊಸ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕಂಡೊಡನೆಯೇ ಅವುಗಳನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಯಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪರಿಶೋಧಿಸುವ ಪರಿಪಾಠವು ಅವರಿಗೆ ಮೊದಲಿನಿಂದ ಇದ್ದುದರಿಂದ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಬುದ್ಧಿ ಸಾಮರ್ಥವನ್ನು ವೆಚ್ಚಮಾಡಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿ ಅವುಗಳಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನವಾಗುವ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಮನಗೊಂಡವರಾದರು. ಸಾರಾಂಶ: ಆಂಗ್ಲಪಂಡಿತರ ಕುತೂಹಲವೇ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನದ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾದ ಮೂಲವು. ಈ ಹೊತ್ತಿನವರೆಗೆ ಅವರು ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಫಲವನ್ನೇ ಮೂಲಧನವನ್ನಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮುಂದಿನ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು, ನಿಜವಾದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವ ಮೊದಲು, ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದ ಇತಿಹಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾರು ಯಾರು ಈ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ಖಾಸಗೀ ರೀತಿಯಿಂದ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಗಳೇ ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳು. ಬಂಗಾಲ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯು ೧೭೭೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ಠಾಪಿತವಾಯಿತು. ಮುಂಬಯಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೧೮೦೪ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ೧೮೧೮ನೆಯ ಇಸ್ವಿಯಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ೧೮೨೫ನೆಯ ಇಸ್ವಿಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿ, ಮೊದಲು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಇವೆಲ್ಲ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆ ಲಂಡನದ ಮುಖ್ಯಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು. ಫರ್ಗುಸನ್, ಪ್ರಿನ್ಸೆಪ್, ಇಲಿಯಟ್ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಯಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಹೊರಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಆದರೆ ಶಿಲಾಲಿಪಿ, ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವುದೊಂದೇ ಆ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೆಲಸವಿರಲಿಲ್ಲ. ಪೌರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಾವದೇ ವಸ್ತುವಿರಲಿ, ಯಾವದೇ ಜ್ಞಾನವಿರಲಿ, ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವುದು ಅವರ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು. ಆದಕಾರಣ, ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಭೂಗರ್ಭಶಾಸ್ತ್ರ, ಪ್ರಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರ, ಮುಂತಾದ ನಾನಾ ತರದ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಲೇಖಗಳು ಬಹುತರವಾಗಿ ಮುಂಬಯಿ ಸಂಸ್ಥೆಯವರು ತೆಗೆದ ಮಾಸ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದನ್ನು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಮುಂದೆ ಕೊಡುವೆವು. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಡತಕ್ಕ ಸಂಗತಿಯೇನಂದರೆ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಹೊರಡುವ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಕರು ಆದಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕೆಂಬುದು.
೧೮೭೨ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ ಎಂಬೊಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವರಿ "Indian Antiquary" ಎಂಬ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಪುರಾಣ ವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನ ವಿಷಯಕವಾದ ಲೇಖಗಳೆಲ್ಲವೂ ಈ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಈ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಲಾಲಿಪಿ ಮುಂತಾದುವುಗಳ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಲೇಖಗಳು ಬಂದಂತೆ ಮಿಕ್ಕ ವಿಷಯಗಳ ಸಂಬಂಧದಿಂದಲೂ ಲೇಖಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವ ಕೆಲಸವು ಬೆಳೆದುದರಿಂದ ಸರಕಾರದವರು ಈ ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವರಿ (Indian Antiquary) ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ (Epigraphia Indica) ಎಂಬ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ೧೮೯೧ನೆಯ ಇಸ್ವಿಯಿಂದ ಹೊರಡಿಸಹತ್ತಿರುವರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಲಿಪಿಗಳೇ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಇವೆರಡು ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಇನ್ನೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಇವು ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಾದ ಪುಸ್ತಕಗಳು.
ಮೈಸೂರ ಸರಕಾರದವರಂತೂ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಂತದ ಶಿಲಾಲಿಪಿ ಮುಂತಾದುವುಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಂಶೋಧಿಸಿ ಅಚ್ಚು ಹಾಕಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ೧೯೧೭ರವರೆಗೆ ಒಟ್ಟು ೧೨ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಹೊರಬಿದ್ದಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಈ ಖಾತೆಯವರು ಪ್ರತಿವರುಷವೂ ಹೊಸ ಶೋಧಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವೆಲ್ಲಾ ಪುಸ್ತಕಗಳೂ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವುಗಳೇ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಓದತಕ್ಕವುಗಳೇ.
ಇತ್ತಿತ್ತ ತಿರುವಾಂಕೂರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮ ಸರಕಾರದವರೂ ಈ ಪುರಾಣವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನದ (Archaeology) ಬೇರೆ ಖಾತೆಯನ್ನೇ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಿಜಾಮ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಹೊಸದಾಗಿ ಈ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಒಂದು ಖಾತೆಯು ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ.
ಇನ್ನು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ನಮ್ಮ ಸರಕಾರದವರು ಹೇಗೆ ಕೈಕೊಂಡರೆಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸಂಕ್ಷೇಪವಾಗಿ ಕೊಡುವೆವು. ಪುರಾಣವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನಕ್ಕೆ (Arcaeology)Dr. Burgess ಇವರ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಸೀರಿಸ್ (Imperial Series) ಮತ್ತು ಜನರಲ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ (General Cunningham) ಇವರ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ ರಿಪೋರ್ಟ್ಸ (District Reports) ಇವು ಮೊದಲನೆಯ ಪುಸ್ತಕಗಳು. ಆದರೆ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (Dr. Burgess) ಇವರು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಇಡೀ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ದಿ ಬುದ್ಧಿಸ್ಟ್ ಕೇವ್ಹಸ್ ಆಫ್ ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ದಿ ಆಂಟಿಕ್ವಿಟಿಸ್ ಆಫ್ ಬೀದರ್ ಆಂಡ್ ಔರಂಗಬಾದ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ (The Buddist Caves of Western India; The
antiquities of Bidar and Aurangabad Districts) ಇವೇ ಮುಂತಾದ ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೇಲಿಂದ ನಾವು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ್ದರ ಸತ್ಯತೆಯು ಕಂಡುಬರುವುದು. ಅವರ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಹೊರಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಾಕಷ್ಟು ಸಲಕರಣೆಗಳು ಕೂಡಿದನಂತರ ಒಂದೊಂದು ಪುಸ್ತಕವು ಬೈಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ೧೮೭೪ನೇ ಇಸವಿಯಿಂದ ೧೯೦೨ನೇ ಇಸವಿಯವರೆಗೆ ಅಂದರೆ ೨೯ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ೩೨ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಹೊರಬಿದ್ದಿರುತ್ತವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ವ್ಹಾಲ್ಯುಮ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಸೀರಿಸ್ (Volumes of the Imperial Series) ಎಂದೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೫ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಹೊರಬಿದ್ದವು. ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (Dr. Burgess) ಇವರ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೆ ೯ ಜನರು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವವರಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಈ ೩೨ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (Dr. Burgess) ಇವರೊಬ್ಬರೇ ಬರೆದಿರುತ್ತಾರೆ.
ಜನರಲ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ (General Cunningham) ಇವರ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳೆಂದರೆ ಇವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು. ೧೮೬೨ ರಿಂದ ೧೮೮೪ರವರೆಗೆ ಇಂಥ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇವು ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (Dr. Burgess) ಇವರ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇವರ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತವೆ. ಆದುದರಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಏನೂ ಮಾಹಿತಿಯು ಈ ಬರ್ಗೆಸ್ ಮತ್ತು ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಇವರ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕುವದಿಲ್ಲ.
ಸರಕಾರದವರು ಪುರಾತನವಸ್ತು ಸಂಶೋಧನ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯತ್ನವೆಂದರೆ ೧೮೬೨ನೆಯ ಇಸ್ವಿಯಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ (General Cunningham) ಇವರನ್ನು ಡಾಯರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿ (Director of
Archaeology) ಎಂಬ ಹುದ್ದೆಗೆ ನೇಮಿಸಿದುದು. ಅಂದಿನಿಂದಲೇ ನಮ್ಮ ಸರಕಾರದ ಈ ಖಾತೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅವರನ್ನು ನೇಮಿಸುವಾಗ ಈ ಶಾಖೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಇಡುವುದು ಸರಕಾರದವರ ಉದ್ದೇಶವಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಈ ಮುಂದಿನ ಉದ್ಗಾರಗಳ ಮೇಲಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುವುದು:
"To make an accurate description of such remains as most deserve
notice with the history of them, so far as it is traceable and record
the traditions that are retained regarding them"
ಸಾರಾಂಶ: "ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಇತಿಹಾಸ ಸಹಿತವಾಗಿ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿ, ಅವುಗಳ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವ ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು" ಎಂದು ಸರಕಾರದವರು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೮೬೨ ರಿಂದ ೧೮೭೧ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೂ ಈ ಕೆಲಸವು ಮುಗಿಯದಿದ್ದುದರಿಂದ ಆ ವರ್ಷ ಡಾಯರೆಕ್ಟರ ಜನರಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (Director General of Archaeological Survey of India) ಎಂಬುದೊಂದು ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಯು ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿ, ಅವನು ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡತಕ್ಕುದೆಂದು ಗೊತ್ತಾಯಿತು. ಅದೇನೆಂದರೆ:
"To Superintend a complete search over the whole country and make a
systematic record and description of all architectural and other
remains that are remarkable alike for their antiquity, or their beauty
of their historieal interest.
ಸಾರಾಂಶ: "ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸಂಚರಿಸಿ, ಪ್ರಾಚೀನತೆ, ಸೌಂದರ್ಯ ಅಥವಾ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಖ್ಯಾತಿಗೊಂಡಿರುವ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಮತ್ತು ಮಿಕ್ಕ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವದೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅವುಗಳ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಬರೆಯುವದು." ಆದರೆ ಈ ಮೇರೆಗೆ ಇಡೀ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಅನೇಕ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಗೊತ್ತಾದರೂ ಅವರು ಪ್ರಾಯಶಃ ಉತ್ತರ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ.
ಮುಂಬಯಿ ಮದ್ರಾಸ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ೧೮೭೪ನೆಯ ಇಸವಿಯವರೆಗೆ ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ (Archaeological Survey) ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಹಳೆಯ ಇಮಾರತುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವದು, ಅಥವಾ ದುರಸ್ತ ಮಾಡುವದು ಇವರ ಕೆಲಸವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಕಾರದವರ ಕೆಲಸವೆಂದು ಸರಕಾರದವರ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಕಾರದವರ ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಷಯವು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಾರದುದೇನೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ, ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಸುಂದರವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಕೂಡ ಬಿದ್ದು ಹೋಗಹತ್ತಿದವು, ಈ ಮಾತು ಲಾರ್ಡ್ಲಿಟನ್ (Lord Lytton) ಇವರ ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿ ೧೮೭೪ನೆಯ ಇಸ್ವಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದೇನಂದರೆ:
"The preservation of the National Antiquities and work of art ought
not to be exclusively left to the charge of Local Governments, which
may not always be alive to the importance of such a duty.
Lt.~Governors who combine aesthetic culture with administrative
energy are not likely to be very common and I cannot conceive any
claim upon the administrative initative & financial resources of the
supreme Government more essentially imperial than this."
ಸಾರಾಂಶ: "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುರಾತನ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾನಿಕ ಸರಕಾರಗಳ ಕಡೆಗೆ ಒಪ್ಪಿಸುವುದು ಯೋಗ್ಯವಾಗಲಾರದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅವುಗಳ ಮಹತ್ವವು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸಂಭವವಿಲ್ಲ. ಸೌಂದರ್ಯದ ಅಭಿರುಚಿ. ರಾಜಕಾರಸ್ಥಾನದ ಶಕ್ತಿ ಇವೆರಡೂ ಉಳ್ಳ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ ಗರ್ವನರ ಜನರು ತೀರ ಕಡಿಮೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇದು ವರಿಷ್ಠ ಸರಕಾರದವರು ತಾವೇ ಕೈಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಹಣವನ್ನು ವೆಚ್ಚ ಮಾಡಿ ಮಾಡತಕ್ಕ ವಿಷಯವು." ಇದರ ಪರಿಣಾಮವೇನಾಯಿತೆಂದರೆ ಮುಂದೆ ಕ್ಯುರೇಟರ್ ಆಫ್ ಏನ್ಶೆಂಟ್ ಮೊನ್ಯೂಮೆಂಟ್ಸ್ (Curator of Ancient Monuments) ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರಿಯು ನೇಮಿಸಲ್ಪಡಬೇಕೆಂದು ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಸರಕಾರದವರು ಇಂಗ್ಲಂಡಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಆಗ ಸೆಕ್ರೆಟರಿ ಆಫ್ ಸ್ಟೇಟ್ (Secretary of State) ಇವರು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ, ೧೮೯೧ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮೇಜರ್ ಕೋಲ್ (Major
Kole. R. E.) ಇವರು ಕ್ಯುರೇಟರ್ ಆಫ್ ಏನ್ಶೆಂಟ್ ಮಾನ್ಯೂಮೆಂಟ್ಸ್ (Curator of ancient monuments) ಎಂಬ ಹುದ್ದೆಯ ಮೇಲೆ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನೇಮಕವಾದರು, ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮೂರು ಪುಸ್ತಕಗಳ ರೂಪದಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅವಕ್ಕೆ ಮೇಜರ್ ಕೋಲ್ ಇವರ ಮೂರು ವ್ಹಾಲ್ಯುಮಗಳು (Major Kole's three
volumes) ಎಂದೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಪ್ರಿಝರ್ವೆಶನ್ ಆಫ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮೊನ್ಯುಮೆಂಟ್ಸ್, (Preservation of National
Monuments in India) ಎಂಬ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಈ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು ಬಹಳ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳವುಗಳಾಗಿವೆ.
೧೮೯೫ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ ಹ್ಯಾಮ್ (General Cunningham) ಇವರು ಕೆಲಸದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಆಗ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (Dr. Burgess) ಇವರು ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆಗ ಒಟ್ಟು ಐದು ಸರ್ವೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು: (೧) ಮದ್ರಾಸ, (೨) ಮುಂಬಯಿ, (೩) ಪಂಜಾಬ (ಸಿಂಧ ಮತ್ತು ರಜಪುತಸ್ಥಾನ ಸಹಿತ), (೪) ವಾಯವ್ಯ ಪ್ರಾಂತ (ಮಧ್ಯಪ್ರಾಂತ ಸಹಿತ), (೫) ಬಂಗಾಲ (ಆಸಾಮ ಸಹಿತ).
ಇಷ್ಟಾದರೂ ಈ ಖಾತೆಯನ್ನು ಖಾಯಂ ಮಾಡುವ ವಿಚಾರವು ಸ್ಥಿರವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಡಾ. ಹೂಲ್ಝ (Dr. Hultzch) ಎಂಬವರು ೧೮೮೬ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಸ್ಟ್ (Epigraphist) ಅಂದರೆ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ಶೋಧನ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೮೮೯ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇವರು ಕೆಲಸದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದೊಡನೆಯೇ ಈ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಅದೇ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸರಕಾರದವರು ಖರ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಧೋರಣವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಡಾಯರೆಕ್ಟರ್ ಜನರಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿ (Director
General of Archaeology) ಹುದ್ದೆಗೆ ಯಾರನ್ನೂ ನೇಮಿಸಲೇ ಇಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ೧೮೯೦ ರಿಂದ ೧೮೯೫ರವರೆಗೆ ಈ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಕೆಲಸವೇನೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ.
೧೮೯೫ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಪುನಃ ವಿಚಾರ ನಡೆಯಿತು. ಮೂರು ವರ್ಷ ವಿಚಾರ ನಡೆದು. ೧೮೯೭ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನ್ಸರ್ವೆಶನ್ (Conservation) ಎಂದರೆ ಕಟ್ಟಡ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಕೆಲಸವು ರೀಸರ್ಚ್ (Research) ಎಂದರೆ ಹೊಸ ಶೋಧಕ್ಕಿಂತ ಮಹತ್ವದ ಕೆಲಸವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಆಗ ಪುನಃ ಐದು ಸರ್ವೆಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಏರ್ಪಟ್ಟವು: (೧) ಮದ್ರಾಸ (ಕೊಡಗು ಸಹಿತ), (೨) ಮುಂಬಯಿ (ಸಿಂಧ ಮತ್ತು ವರ್ಹಾಡ ಸಹಿತ). (೩) ಪಂಜಾಬ (ಬಲೂಚಿಸ್ಥಾನ, ಅಜಮೀರ ಇವುಗಳು ಸಹಿತ), (೪) ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರಾಂತ (ಮಧ್ಯಪ್ರಾಂತ ಸಹಿತ), (೫) ಬಂಗಾಲ (ಆಸಾಮ ಸಹಿತ) ಈ ಇಲಾಖೆಗಳೇ ಇನ್ನೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಇಲಾಖೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನ ವೇತನವು ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಸರಕಾರದಿಂದ ಕೊಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅವನು ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ತಾಬೇದಾರನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ.
೧೮೯೦ ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಜನರು ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಘಟನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿದಾಗ ಡಾಯರೆಕ್ಟರ್ ಜನರಲ್ (Director General) ರವರು ಐದು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ದೇಶೀ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ೧೯೦೧ನೆಯ ಜೂನ ೪ರಂದು ಹೊಸ ಹುಕುಮು ಹೊರಟು ದೇಶೀ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳೂ ಈ ಖಾತೆಗೆ ಕೂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟುವು. ೧೯೦೧-೧೯೦೩ರಲ್ಲಿ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯ ವಾರ್ಷಿಕ ರಿಪೋರ್ಟು (Archaeological Survey of India -
Annual Reports) ಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಮೊದಲನೆಯ ರಿಪೋರ್ಟು ಅಂದರೆ ೧೯೦೧-೧೯೦೩ನೆಯ ಇಸವಿ ರಿಪೋರ್ಟು ೧೯೦೪ರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆಗಿನಿಂದ ಈ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಹೊರಡುತ್ತಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆಯಾ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆದ ಕೆಲಸದ ಮಾಹಿತಿಯು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವದರಿಂದ ಈ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳು ಬಹಳ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳವುಗಳಾಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಇಲಾಖೆಯವರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕ ರಿಪೋರ್ಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುತ್ತಿರುವರು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಜನ್ ಸಾಹೇಬರು ತೆಗೆದ ಉದ್ಗಾರಗಳು ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿಡತಕ್ಕವಾಗಿವೆ. ಅವೇನಂದರೆ:
"It is in the exploration and study of purely Indians remains, in the
probing of archaic mounds, in the excavation of old Indian cities, and
in the copying and reading of ancient inscriptions that a good deal of
Indian History is known to us, and can be read by all; but a curtain
of dark and romantic mystery hangs over the earlier chapters, of which
we are only slowly beginning to lift the corners."
ಸಾರಾಂಶ: ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನೂ ಕೃತ್ರಿಮ ದಿನ್ನೆಗಳನ್ನೂ ಸಂಶೋಧಿಸಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವದರಿಂದಲೂ ಪುರಾತನ ಪಟ್ಟಣಗಳನ್ನು ಅಗಿದು ನೋಡುವದರಿಂದಲೂ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿ ಅವನ್ನು ಓದಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವದರಿಂದಲೂ, ನಮಗೆ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ದೇಶದ ಎಷ್ಟೋ ಇತಿಹಾಸವು ಗೊತ್ತಾಗಿದೆ. ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುವ ಸಂಭವವಿದೆ. ತೀರ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಗತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಇನ್ನೂ ಬಲವಾದ ಕಟ್ಟುಕಥೆಗಳ ಮುಸುಕಿನ ತೆರೆಯು ಬಿದ್ದಿದೆ. ಈಗೀಗ ಮಾತ್ರ ಆ ಮುಸುಕಿನ ತೆರೆಯ ಮೂಲೆಗಳೇನೋ ತೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿವೆ. ಇದೇ ವಿಷಯವಾಗಿ ಅವರು ಮತ್ತೂ ಹೇಳಿರುವುದೇನಂದರೆ:
"We owe duty to our fore runners as well as to our contemporaries,
and to out decendents-nay-our duty to the two latter classes in itself
demands, the recognition of an obligation to the former, since, we are
the custodians of our own age, of that which has been bequeathed to us
by an earlier; and since posterity will rightly blame us if owing to
our neglect, they failed to reap the same advantages, that we have
been privileged to enjoy; moreover, how can we expect at the hands of
futurity any consideration for the productions of our own time if
indeed any are worthy of such, unless we have ourselves shown a like
respect to the hand work which our predecessors produced."
ಸಾರಾಂಶ: ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಸರೀಕದವರ ಮತ್ತು ವಂಶಜರ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ನಾವು ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದೊಂದು ಕರ್ತವ್ಯವಿದೆ___ಅಲ್ಲ, ಕೊನೆಯ ಇಬ್ಬರ ವಿಷಯವಾಗಿ ನಾವು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿರುವ ಕರ್ತವ್ಯವೇ ನಾವು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ವಿಷಯವಾಗಿ ಮಾಡತಕ್ಕ ಕರ್ತವ್ಯವಾವುದೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಹಿಂದಿನವರು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಗಳ ಇಡಿಗಂಟು ನಮ್ಮ ಕಡೆಗೆ ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ನಾವು ಯೋಗ್ಯ ರೀತಿಯಿಂದ ನಮ್ಮ ವಂಶಜರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸದಿದ್ದ ಮೂಲಕ ನಾವು ಅನುಭೋಗಿಸುವ ಅದರ ಲಾಭಗಳಿಗೆ ಅವರು ಎರವಾದರೆ ಆ ದೋಷಕ್ಕೆ ನಾವು ಪಾತ್ರರಲ್ಲವೇ? ಇದೂ ಅಲ್ಲದೆ, ನಾವೇ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ತಾಳದಿದ್ದರೆ ನಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ (ಅಂಥ ಅಭಿಮಾನ ತಾಳಲಿಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದವುಗಳು ಇದ್ದರೆ) ನಮ್ಮ ವಂಶಜರ ಅಭಿಮಾನ ತಾಳಿಯಾರೆಂದು ಆಶಿಸುವದು ಹೇಗೆ?
ಈ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ, ಇತಿಹಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಟ್ಟವೆಂಬುದನ್ನೂ, ಈಗ ಯಾವವು ಪ್ರಯತ್ನ ಪಡುತ್ತಿರುವುವೆಂಬುದನ್ನೂ ಹೇಳಿದೆವು.
ಇನ್ನು ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಪರಿಣಾಮವು ಏನಾಗಿರುವದೆಂಬುದರ ವಿಷಯಕ್ಕೆ, ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹೇಳುವೆವು.
ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದವರೆಂದರೆ ಸರ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್ (೧೮೦೮-೧೮೮೬) ಎಂಬವರು. ಇವರು ೧೮೩೪ನೆಯ ಇಸವಿಯಿಂದ ೧೮೪೫ರವರೆಗೆ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲೆಲ್ಲ ತಿರುಗಾಡಿ, ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿ ಕೊರೆದ ಗುಡಿಗಳನ್ನೂ, ಮಿಕ್ಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನೂ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ರೀತಿಯಿಂದ ಶೋಧನ ಮಾಡಿದರು. ಕೇವಲ ಇತಿಹಾಸ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇವರು ಇವುಗಳನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದರು. ಇವರು ನೋಡದೆ ಇದ್ದ ಕಟ್ಟಡಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ರೇಲ್ವೆ ಸ್ಟೇಶನದಿಂದ ಬಹು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಹಳ್ಳಿಪಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಹೋಗಿ ಇವರು ಕಟ್ಟಡಗಳ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅದರಿಂದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಸಹಾಯವಾಗುತ್ತದೆಂಬುದನ್ನು ಸಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವರು. ಇವರು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲು, ಲಕ್ಕುಂಡಿ, ಇಟಗಿ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ವರ್ಗಿಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಶೋಧದಿಂದಲೇ ಹುರುಪುಗೊಂಡು ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯವರು, ಇಂಗ್ಲಂಡಿನಲ್ಲಿಯ ಕೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಡಾಯರೆಕ್ಟರರಿಗೆ ಬರೆದು ಅಜಂತಾ ಗವಿಯೊಳಗಿನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಹಚ್ಚಿದರು. ಆ ಮೇರೆಗೆ ರಾಬರ್ಟ್ಗಿಲ್ ಎಂಬವರು ೧೨ ವರ್ಷ ಶ್ರಮಪಟ್ಟು ಅಜಂತೆಯೊಳಗಿನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಕ್ಷೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಕನ್ನಡಿಗರ ದುರ್ದೈವದಿಂದ ಅವೆಲ್ಲವೂ ೧೮೫೬ ನೆಯ ಡಿಶೆಂಬರ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಷ್ಟಲ್ ಪ್ಯಾಲೇಸಿಗೆ ಬೆಂಕಿಹತ್ತಿ ಸುಟ್ಟುಹೋದವು. ೧೮೪೮ ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ವಿಲ್ಸನ್ ಎಂಬರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವ್ಹ್ ಟೆಂಪಲ್ ಕಮಿಶನ್ (Cave-temple Commission) ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಕಮೀಶನದವರು ೧೮೫೦-೧೮೫೧ ಇಸವಿಗಳಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಬೌದ್ಧರ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಮತ್ತು ಜೈನರ ಗವಿ-ಗುಡಿಗಳ ಮಠಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ವಿಷಯಕ್ಕೆ (Two memoiers of the Cave-temples and
monasteries and other ancient Buddhist, Brahmanical and Jain
Remains of Western India ಎಂಬೆರಡು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ, ಸರ್ ಬಾರ್ಟಲ್ ಫ್ರೀರ್ (Sir Bartle Frere) ಇವರು ಮುಂಬಯಿ ಗವರ್ನರರಿದ್ದಾಗ ಇತ್ತ ಕಡೆಯ ಚಿತ್ರಗಳ ತಸಬೀರು ತೆಗೆಯುವದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಕಮಿಟಿಯು ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಕಮಿಟಿಯವರು ಡಾ. ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್ ಇವರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮೂರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆದರು. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ: (೧) ಅಹ್ಮದಾಬಾದ, (೨) ಬಿಜಾಪುರ, (೩) ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ಧಾರವಾಡ. ಡಾ. ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್ ಇವರಿಗೆ ಸರಕಾರದವರ ಸಹಾಯವು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಇವರು ಇಷ್ಟು ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದುದು ನಿಜವಾಗಿಯೇ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ಸಂಗತಿಯು. ಇವರು ಬರೆದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಇತಿಹಾಸ (History of
arehitecture) ಎಂಬುದು ಈ ಹೊತ್ತಿಗೂ ಪ್ರಮಾಣಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ೬೦ ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ ಎಂ. ವಿವೆನ್ ಡಿ ಸೆಂಟ ಮಾರ್ಟಿನ್ (M. Viven De St. Martin) ಎಂಬವನು ಹುಯನ್ತ್ಸಾಂಗನು ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಹಾದಿಯಿಂದ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದನೆಂಬುದನ್ನು ಅವನ ಪುಸ್ತಕದ ಮೇಲಿಂದ ಗೊತ್ತುಹಚ್ಚಿದನು. ಮುಂದೆ ಪ್ರೊ. ವಿಲ್ಸನ್ (Prof. Wilson) ಕರ್ನಲ್ ಯೂಲ್ (Co. yule) ಮತ್ತು ಜನರಲ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಮುಂತಾದವರೂ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಿದರು.
ಆದರೆ ಹೀಗೆ ಅಲ್ಲೊಂದು ಇಲ್ಲೊಂದು ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ೧೮೭೨ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ ಇವರು (Indian Antiquary) ಎಂಬ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದಂದಿನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ ಇವರು ೧೩ ವರ್ಷ ಆ ಮಾಸ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ನಡಿಸಿದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಮುಂದೆ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ ಮತ್ತು ರಿಚಾರ್ಡ್ ಟೆಂಪಲ್ (Dr. Fleet & Sir Richard Temple) ಇವರು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಪಾದಕರಾದರು.
೧೮೭೪ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯ ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಬಾದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲು ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿಯ ೫೬ ಚಿತ್ರಗಳುಳ್ಳ ರಿಪೋರ್ಟು ಮುದ್ರಿತವಾಯಿತು. ೧೮೮೯ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ವೇರೂಳ, ಅಜಂತಾ, ಕಾರ್ಲೆ, ಕಾನ್ಹೇರಿ, ಜುನ್ನರ, ಭಾಜಾ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿಯ ಗುಡಿಗಳ ವಿವರವುಳ್ಳ ಒಂದು ಪುಸ್ತಕವು ಹೊರಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೧೮೯೬ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಹೆಯಲ್ಲಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಗುಡಿಗಳ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ೧೧೪ ಪ್ಲೇಟುಗಳುಳ್ಳ ಒಂದು ರಿಪೋರ್ಟು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೧೮೯೭ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮಿ. ಕೌಜನ್ಸ್ (Mr. Cousens) ಇವರು ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿಯ "ಮೊನ್ಯುಮೆಂಟಲ್ ಆಂಟಿ ಕ್ವಿಟೀಜ್" (Monumental Antiquities) ಎಂಬ ಹೊಸಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇದೇ ವಿಷಯವಾಗಿ ಹೊಸದೊಂದು ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆಯಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅಜಂತಾ ಗವಿಯಲ್ಲಿಯ ಚಿತ್ರಗಳು ೧೮೫೬ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟುಹೋದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ನಾವು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿರುವೆವಷ್ಟೆ. ಆದರೆ ಮುಂದೆ ಪುನಃ ಜಾನ್ ಗ್ರಿಫಿತ್ (John Griffith) ಎಂಬವರು ಪುನಃ ಅವುಗಳನ್ನು ಪರಿಶ್ರಮಪಟ್ಟು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಕಡುತರವಾದ ದುರ್ದೈವದಿಂದ ಅವರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ೩೦೪ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ೧೭೫ ಚಿಕ್ಕ ದೊಡ್ಡ ಚಿತ್ರಗಳು ನಾಶವಾದವು. ಇಲ್ಲವೆ ಕೆಟ್ಟು ಹೋದವು. ಇತ್ತ ಕಡೆಗೆ ಮಿ. ಗ್ರಿಫಿತ್ ಇವರು ೧೫೯ ಪ್ಲೇಟುಗಳುಳ್ಳ ಆ ವಿಷಯಕವಾದ ಒಂದು ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
೧೮೭೨ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವರಿ ಎಂಬ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ ಇವರು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಎಲ್ಲ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ಮುದ್ರಿಸಿರುತ್ತಾರೆಂದು ಹೇಳಿರುವೆವಷ್ಟೇ. ಅವರು ಮುದ್ರಿಸಿರುವ ಲೇಖಗಳ ವಿವರವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡುವೆವು. ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪುರಾತನ ಲಿಪಿಗಳೆಂದರೆ ಅಶೋಕನ ಜುನಾಗಡದಲ್ಲಿಯ ಲಿಪಿಗಳು (ಕ್ರಿ. ಶ. ಪೂ. ೨೪೫). ಅವು ಒಂದನೇ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ಅನಂತರದ ಲಿಪಿಗಳೆಂದರೆ ಗುಡ್ಡದ ಗವಿಯೊಳಗಿನ ಲಿಪಿಗಳು. ಈ ಲಿಪಿಗಳು ಶಾತವಾಹನ ಅಥವಾ ಶಾಲಿವಾಹನ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತವೆ. ಇವು ನಾಸಿಕ, ಕಾರ್ಲೆ, ನಾನಘಾಟ, ಕಾನ್ಹೇರಿ, ಭಾಜಾ, ಜುನ್ನರ, ಕೂಡ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳೊಳಗಿನ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪುರಾತನ ಲಿಪಿಗಳೆಂದರೆ ನಾಸಿಕದ ಲಿಪಿಗಳು. ಈ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾತವಾಹನ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಕೃಷ್ಣರಾಜನ ಹೆಸರು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಕಾನ್ಹೇರಿ, ನಾಸಿಕ, ಭಾಜಾ ಮತ್ತು ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿಯ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಬ್ರ್ಯಾಟ್ (Lient. Brat) ಎಂಬವರು ೧೮೫೪ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮುಂಬಯಿ ಶಾಖೆಯ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯ ೫ನೆಯ ಸಂಪುಟ (vol. 5) ದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಆರನೆಯದರಲ್ಲಿ ಕಾನ್ಹೇರಿಯ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಲೇಖಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ೭ನೆಯದರಲ್ಲಿ ನಾಸಿಕದ ಲೇಖಗಳಿವೆ. ೮ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಬಾಡ್ಸಾ ವಿಷಯಕ ಲೇಖಗಳಿವೆ. ಶಾತವಾಹನರು ೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಆಳಿದರು. ಮುಂದೆ ೫ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಯಾರು ಆಳಿದರೆಂಬುದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಗೊತ್ತಾಗುವದಿಲ್ಲ. ಬಹಳವಾಗಿ ತ್ರೈಕೂಟರೆಂಬವರು ಆಳಿದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಅವರದೊಂದು ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಕಾನ್ಹೇರಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಅದು ೫ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ೧೬ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ.
ಇನ್ನು ಚಾಲುಕ್ಯರ ವಿಷಯವಾಗಿ ಈ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವ ಲೇಖಗಳಿರುತ್ತವೆಂಬುದನ್ನು ನೋಡುವ. ೧ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿಯೇ ಪುಲಿಕೇಶಿಯ ತಮ್ಮನಾದ ಜಯಸಿಂಹನೆಂಬನ ಮಗನಾದ ನಾಗವರ್ಧನನ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೧೮೫೧ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ನೇರೂರಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಎರಡು ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳೂ ೯ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಾಲುಕ್ಯರ ೯ನೆಯ ಅರಸನಾದ ವಿಜಯಾದಿತ್ಯನದು; ಮತ್ತೊಂದು ಪುಲಿಕೇಶಿಯ ಮಗನಾದ ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯನೆಂಬವನ ಹೆಂಡತಿಯಾದ ವಿಜಯಭಟ್ಟಾರಿಕಾ ಎಂಬವಳದು. ಇದೇ ವಿಜಯಭಟ್ಟಾರಿಕೆಯ ಕೋಚೇರಮ್ದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಮತ್ತೊಂದು ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ೯ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೧೦ನೆಯದರಲ್ಲಿ ರೇವತಿ ದ್ವೀಪದಿಂದ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯನು (ಪುಲಿಕೇಶಿಯು) ಮತ್ತು ರಾಜೇಂದ್ರವರ್ಮನೆಂಬವನು ೫೧೭ನೆಯ ಶಕದಲ್ಲಿ ಕೊರಿಸಿದ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಅಚ್ಚುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ೯ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಭಾವುದಾಜಿಯವರು ಧಾರವಾಡ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿರುವರು. ೧೪ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೇಳಿದ ನಾಗವರ್ಧನನ ತಾಮ್ರಶಾಸನದ ಸುಧಾರಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿಯು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ೧೬ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ರವರ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಗುಜರಾಥದಲ್ಲಿಯ ಶಾಖೆಯ ಅರಸನಾದ ೨ನೆಯ ಪುಲಿಕೇಶಿಯ ಮಗನಾದ ಆದಿತ್ಯವರ್ಮನ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಒಂದನೆಯ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಮೂರು ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳೂ ವಿಜಯಾದಿತ್ಯನ ಒಂದು ತಾಮ್ರಶಾಸನವೂ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು: ೨ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಸಾಮನಗಡದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು (೯೭೫ ಶಕ) ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೩ನೆಯದರಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ೧೫ನೆಯ ಅರಸನಾದ ೪ನೆಯ ಗೋವಿಂದನೆಂಬವನ, ೮೫೫ನೆಯ ಶಕದ ಸಾಂಗಲಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ತಾಮ್ರದ ಶಾಸನವು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೧೮ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ೮೬೨ನೆಯ ಶಕದ ೩ನೆಯ ಕೃಷ್ಣನೆಂಬವನ, ದೇವಳೆಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ಮತ್ತು ೧೩ನೆಯ ಅರಸನಾದ ೩ನೆಯ ಇಂದ್ರನ ನವಸರಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ೮೩೬ನೆಯ ಶಕದ ಶಾಸನವೂ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ೧೦ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ, ಮಾಂಡಲಿಕ ಅರಸನಾದ ಪೃಥ್ವಿವರ್ಮನೆಂಬವನು ಸುಗಂಧವರ್ತಿ (ಸವದತ್ತಿ)ಯನ್ನು ೮೯೭ನೆಯ ಶಕದಲ್ಲಿ ಜೈನಗುಡಿಗೆ ದಾನಕೊಟ್ಟ ಶಿಲಾಲೇಖವೂ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ೮೩೪ನೆಯ ಶಕದಲ್ಲಿ ಮುಳಗುಂದದ ಜೈನಗುಡಿ ಕಟ್ಟಿದ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳೂ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ೧ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಖಾರೆ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನವು ೧೮೪೩ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಯಿತು.
ಚಾಲುಕ್ಯರು: ಇವರ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳು ಈ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳವಾಗಿ ದೊರೆಯುವದಿಲ್ಲ. ೯ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಶಿಲಾಲೇಖವಿದೆ. ೧೦ನೆಯದರಲ್ಲಿ ತೈಲಪದೇವನ ಮಾಂಡಲಿಕ ಅರಸನಾದ ಶಾಂತಿವರ್ಮನೆಂಬವನು ೯೦೨ನೆಯ ಶಕದಲ್ಲಿ ಸವದತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಜೈನಗುಡಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ತಾಮ್ರಶಾಸನವುಂಟು. ಮತ್ತೊಂದರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನ ಹೆಸರು ಇರುತ್ತದೆ. ೩ನೆಯದರಲ್ಲಿ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲನ ಮಾಂಡಲಿಕನಾದ ಸೇನನೆಂಬವನ ಹೆಸರುಂಟು. ೧೧ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ ಇವರು ಸಿಂಧ ವಂಶದ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿಂಧ ವಂಶದ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳು ೨-೩-೪ನೆಯ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು.
ಕಲಚೂರ್ಯರು: ಕಲಚೂರಿಯ ಬಿಜ್ಜಳನ ಮಗನಾದ ಸೋಮನೆಂಬವನ ತಾಮ್ರಶಾಸನವು ೧೮ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ೨ನೆಯದರಲ್ಲಿ ಯಾದವರ ೭ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ೯ನೆಯದರಲ್ಲಿ ೧ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಮತ್ತು ೧೫ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿಯೂ ಯಾದವರ ಒಂದು ಲೇಖವು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಶಿಲಾಹಾರ ವಂಶದಲ್ಲಿ ೧೫ ಮಂದಿ ಅರಸರು ಆಳಿದರು. ಅವರ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳು ೨-೩-೧೩ ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚಾಗಿವೆ.
ಈ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯೊಳಗಿನ ಲೇಖಗಳಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಸಹಾಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಸರ್ ವಾಲ್ಟರ್ ಇಲಿಯಟ್ (Sir Walter Elliot) ಎಂಬವರೇ ಮೊದಲನೆಯವರು. ಇವರು ಮದ್ರಾಸ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಸರಕಾರೀ ಅಧಿಕಾರಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ೭-೮ ವರ್ಷ ಸತತ ಶ್ರಮಪಟ್ಟು ಕರ್ನಾಟಕಪ್ರಾಂತ, ನಿಜಾಮ ರಾಜ್ಯದ ಪಶ್ಚಿಮಭಾಗ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರ ಪ್ರಾಂತದ ಉತ್ತರಭಾಗ ಈ ಮೂರು ಪ್ರದೇಶಗಳೊಳಗಿನ ಸುಮಾರು ೧೩೦೦ ಶಿಲೆಯ ಮತ್ತು ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳ ಲೇಖಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಹಾಕಿದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ೫೯೫ ಲೇಖಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ತೆಗೆದು, ಒಂದೊಂದರ ನಾಲ್ಕು ನಾಲ್ಕು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲೊಂದು ಎಡಿನ್ಬರೋ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪುಸ್ತಕಾಲಯ (Edinborough University) ದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಲೇಖಗಳು (Karnataka Inscriptions) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳಾಗಿ ಈಗ್ಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಲಂಡನ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ (Royal Asiatic Society, London) ಲಾಯಬ್ರರಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಮಿಕ್ಕ ಎರಡು ಪ್ರತಿಗಳ ಅವಸ್ಥೆಯೇನಾಗಿದೆಯೋ ಗೊತ್ತೇಇಲ್ಲ. ಸರ್ ವಾಲ್ಟರ್ ಇಲಿಯಟ್ ಇವರು ಈ ೫೯೫ ಲೇಖಗಳ ಇತ್ಯರ್ಥವನ್ನು ತೆಗೆದು ಒಂದು ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬರೆದು, ಅವರು ಅದನ್ನು ಲಂಡನ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮುಂದೆ ೧೮೩೬ನೆಯ ಇಸವಿಯ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಓದಿದರು. ಅದು ಹಿಂದು ಶಿಲಾ ಲೇಖಗಳು (Hindu
Inscriptions) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಹಳೆಯ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಗಳ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸಂಪುಟದ ೧ನೇ ಪುಟದಲ್ಲಿ (Journal of the Royal Asiatic Society old Series
Vol. IV Pages I & C) ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಮುಂದೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಅವರು ವಾಙ್ಮಯ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಇವುಗಳ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಮದ್ರಾಸ ಜರ್ನಲಿನ ೭ನೆಯ ಸಂಪುಟದ ೧೯೩ನೆಯ ಪುಟ (Madras Journal of the Literature and Science
Vol. VII Page 193) ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿರುವರು.
ಅನಂತರ ಕರ್ನಲ್ ಮೆಕೆಂಝಿ ಸಾಹೇಬರು ದಕ್ಷಿಣ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದೊಳಗಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳನ್ನೂ ತಾಮ್ರಪಟಗಳನ್ನೂ ಮುದ್ರಣ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ದೊಡ್ಡ ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡಿರುವರು. ಅದು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದಂತೆ ತೋರಲಿಲ್ಲ.
ಇತ್ತ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರ ಸರಕಾರದವರು, ಮೇಜರ್ ಡಿಕ್ಸನ್ (Major Dixon) ಇವರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ತಸಬೀರುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಮೇಜರ್ ಡಿಕ್ಸನ್ ಸಾಹೇಬರು ಮೈಸೂರ ಸರಕಾರದ ಆಶ್ರಯದಿಂದ ಚಿತ್ರಕಲ್ಲುದುರ್ಗ, ಬಳ್ಳಿಗಾಂವಿ, ಹರಿಹರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿಯ ಸುಮಾರು ೯೦ ಲೇಖಗಳನ್ನು ೧೮೬೫ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು.
ಡಾ. ಪಿಗು ಮತ್ತು ಕರ್ನಲ್ ಬ್ರಿಗ್ಸ್ ಈ ಉಭಯತರು ಧಾರವಾಡ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರ ಪ್ರಾಂತದೊಳಗಿನ ಸುಮಾರು ೬೦ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳ ತಸಬೀರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವುಗಳ ಆಧಾರದಿಂದ ಮಿ. ಹೋಪ್ ಎಂಬವರು ಸರಕಾರದವರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಧಾರವಾಡ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರುಗಳಲ್ಲಿಯ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳು (Inscriptions in Dharwar and
Mysore) ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ೬೪ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ತಸಬೀರುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಇದರ ಹತ್ತೇ ಪ್ರತಿಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಅವು ಇರುವ ವಿವರ: (೧) ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಲಾಯಬ್ರರಿ ಲಂಡನ್ (Royal Asiatic library London). (೨) ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಪ್ಯಾರಿಸ್ (Society Asiatic Paris) (೩) ರಾಯಲ್ ಓರಿಯಂಟಲ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಲೀಪ್ಸಿಕ್ (Royal
Oriental Society Leepzic) (೪) ಇಂಡಿಯಾ ಆಫೀಸ್ ಲಾಯಬ್ರರಿ ಲಂಡನ್ (India office Library London) (೫) ಮಿಸ್ ಥಾಮಸ್ (Mis Thomas). ಮಿಕ್ಕ ಪ್ರತಿಗಳು ಮುಂಬಯಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು. ಅವುಗಳ ಪತ್ತೆ ಇಲ್ಲ.
ಆದರೆ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸಂಗ್ರಹಗಳು ದೊರೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಕಠಿಣವಾದುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೂಡಿಸಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಒಂದೇ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯಾ ಆಫೀಸ್ (India Office)ನ ವತಿಯಿಂದ ೧೮೭೮ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ ಎಂಬವರು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಹೆಸರು (Pali Sanskirt and Old Kanarese Inscriptions from
the Bombay Presidency and Parts of the Madras Presidency and
Mysore) ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ ಇಲಾಖೆಯ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯ ಪಾಲೀ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಹಳೆಗನ್ನಡ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಲೇಖಗಳು. ಆದರೆ ಇದರ ಒಂಬತ್ತೇ ಪ್ರತಿಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಅವು ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ: (೧) ಇಂಡಿಯಾ ಆಫೀಸ್, ಲಂಡನ್ (India Office, London) (೨) ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮ್ಯುಝಿಯಮ್, ಲಂಡನ್ (British Museum
London) (೩) ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿ, ಲಂಡನ್ (Royal Asiatic Society London), (೪) ಮುಂಬಯಿ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್ (The Bombay Secretariat) (೫) ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮುಂಬಯಿ ಶಾಖೆ (The
Bombay branch of the Royal Asiatic Society) (೬) ಆನ್. ಮಿ. ಗಿಬ್ಸ್ (Hon. Mr. Gibbs) (೭) ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ (೮) ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ (೯) ಬಾಡ್ಲಿಯನ್ ಲಾಯಬ್ರರಿ (Bodlean Library)
ಪ್ರೊ. ಡಾವುಸನ್ (Pro. Dowson) ಎಂಬವರು ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿ (Journal of the Royal Asiatic
Society) ಯ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಲಕೆಲವು ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಅಚ್ಚು ಹಾಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಅವರು ದಕ್ಷಿಣದೊಳಗಿನ ಚಾಳುಕ್ಯರಾಜರ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಆ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಒಂದನೆಯ ವ್ಹಾಲ್ಯೂಮ (New Series) ದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಪಂಡಿತ ಬಾಳಗಂಗಾಧರಶಾಸ್ತ್ರಿ, ಸರ್ ಲಿ ಗ್ರಾಂಡ, ಜೇಕಬ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಜರ್ವಿಸ ಇವರು ಚಾಲುಕ್ಯರ ವಿಷಯವಾಗಿ ಕೆಲವು ಲೇಖಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. (Journal Bom. R. As. Vol. II-III
J.R.A.S. Vol. IX) ಮುಂಬಯಿ ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಸಂಪುಟ ೨, ೩; ಮತ್ತು ರಾಯಲ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ೯ನೆಯ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಸ್ಟರ ನ್ಯಾಥೆನ್ ಇವರು ಚಾಲುಕ್ಯರ ವಂಶಾವಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ (J.R.A.S. Vol. V. 345). ಪಂಡಿತ ಕಾಶೀನಾಥ ತೆಲಂಗ ಇವರು ತೈಲಪನ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಆದ ಚಾಲುಕ್ಯರ ವಿಷಯವಾಗಿ ಒಂದು ನಿಬಂಧವನ್ನು ಬರೆದು ಅದನ್ನು ಮುಂಬಯಿ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಜರ್ನಲಿನಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. (Jour. B.R.A.S. Vol
X. 348-867). ಡಾ. ಟೇಲರ್ ಎಂಬವರು ಟ್ರಾನ್ಸ್ಝಾಕ್ಯನ್ಸ್ ಆಫ್ ಲಿಟರರಿ ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಮುಂಬಯಿ (Transactions of the
Literary Society of Bombay) ಎಂಬುದರಲ್ಲಿಯೂ ಅನೇಕ ಲೇಖಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು.
ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು. ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ ನಡೆದವುಗಳಲ್ಲ. ೧೮೮೨ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ಬರ್ಗೆಸ್ ಇವರು ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವರಿ ಎಂಬ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದಂದಿನಿಂದ ಈ ವಿಷಯವು ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲ್ಪಡಹತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಡಾ. ಬುಲ್ಹರ್, ಪ್ರೊ. ಇಂಗ್ಲಿಂಗ್. ಮಿ. ಕಿಟೆಲ್, ಮಿ. ಕೆನ್, ರೆ. ಪೋಕ್ಸ್, ಡಾ. ಭಂಡಾರಕರ್, ಪ್ರೊ. ಭಗವಾನ್ ಲಾಲ್ ಇಂದ್ರಜಿ, ಮಿ. ಪಂಡಿತ್, ಮಿ. ತೆಲಂಗ್, ಪ್ರೊ. ಪಾಠಕ್, ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ ಇವರೇ ಮುಂತಾದವರು ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ಲೇಖಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಲ್ಲಿ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟರು ಶೋಧಿಸಿದ ಲಿಪಿಗಳೇ ಹೆಚ್ಚು. ೧೮೭೯ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮಿ. ರಾಯಿಸ್ (Mr. Rice) ಇವರು ಡಿಕ್ಸನ್ (Dixon) ಇವರ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನೂ ತಮ್ಮ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನೂ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಮೈಸೂರಿನ ಲೇಖಗಳು (Mysore Inscripitons>) ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವರಿ ಎಂಬ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯು ಹೊರಡುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿಯ ಲೇಖಗಳು ಅಲ್ಲೊಂದು ಇಲ್ಲೊಂದು ಇರುವದರಿಂದ ವಾಚಕರಿಗೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕೈಲಾದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಗೊತ್ತು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿರುವೆವು. ಆ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಎಷ್ಟು ಲಿಪಿಗಳು ಮತ್ತು ಯಾವ ಲೇಖಗಳು ಬಂದಿರುತ್ತವೆಂಬುದರ ಯಾದಿಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಹವಣಿಸಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಿಕ್ಕೆ ಕಾಲಾವಧಿಯು ಬೇಕು. ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಕೆಲವು ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಅನುಕೂಲವಾಗಬೇಕೆಂದು ನಮ್ಮ ಮಿತ್ರರ ಸೂಚನೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಅವಸರದಿಂದ ಅಪೂರ್ಣಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯೇ ತೆಗೆದಿರುವೆವು.
ಕೊನೆಗೆ ಸೂಚಿಸುವುದೇನೆಂದರೆ "ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ (Epigraphia Indica) ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯ ೭ನೆಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿಯ ಯಾವತ್ತೂ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯೊಂದನ್ನು ಪ್ರೊ. ಕಿಲಹಾರ್ನ್ ಇವರು ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಶ್ರಮಪಟ್ಟು ಮುದ್ರಿಸಿರುವರು. ಈ ಮುಂದಿನ ಪಟ್ಟಿಯೊಂದನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ವಿದ್ವಾಂಸರು ತಯಾರಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದಂತಾಗುವದು. ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲಿಚ್ಛಿಸುವವರು, ಈ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಣ್ಣುಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕು. ಇದೊಂದು ಸಂಗತಿಯು ಗೊತ್ತಿರದ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಎಷ್ಟೋ ಶ್ರಮವು ನಿರರ್ಥಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ನಾವು ಈ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಬೇಕೆಂದು ವಾಚಕರ ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿದ್ದೇವೆ.
ಇನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯವಾದ ಬೇರೆ ಪುಸ್ತಕಗಳಾವುವೆಂದರೆ:
-
ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ ಇವರು ೧೮೮೧ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿಯ ಕನ್ನಡ ರಾಜಮನೆತನಗಳು (The Dynasties of the Kanarese District of Bombay Presidency).
-
ಡಾ. ಭಾಂಡಾರಕರ ಇವರು ೧೮೮೪ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ ದಕ್ಷಿಣಾಪಥದ ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸ (The Early
History of the Dekkan).
-
ಸಿವೆಲ್ರ ಮರೆತುಹೋದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (Forgotten Empire by Sewell).
-
ಬಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣರಾಯರ "ಎಂದೂ ಮರೆಯದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ" (The never to be forgotten Empire by B. Suryanarayanrao).
-
ರಾ. ವೆಂಕಟರಂಗೋ ಕಟ್ಟಿಯವರು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ಯಾಝಿಟಿಯರ್".
-
"ಮೈಸೂರ ಗ್ಯಾಝಿಟಿಯರ್" ಇವೇ ಮೊದಲಾದವುಗಳು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಳೆಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಇತಿಹಾಸ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಭಿಮಾನ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಡಾ. ಭಾಂಡಾರಕರರು ಮೊದಲು ಬರೆದರು. ಡಾ. ಫ್ಲೀಟರು ಕೇವಲ ಕನ್ನಡ ಪ್ರಾಂತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದರೂ ಅವರು ಅದನ್ನು ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರವೇ ಶೋಧಿಸಿರುವರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು ೨೦೦ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳಿಂದ ಹೊರಡುವ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಡಾ. ಫ್ಲೀಟರು ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಅಷ್ಟಿಷ್ಟೆಂದು ಹೇಳಲಳವಲ್ಲ. ಇವರು ಈ ಪ್ರಾಂತದ ಕಮಿಶನರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ತಾವು ಹೋದ ಹೋದಲ್ಲಿ ಕಂಡ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವರು. ಅವರು ಈ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಬರೆದು ಮೂರು ತಪಗಳಾಗಿ ಹೋದರೂ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಯಾವ ಕನ್ನಡಿಗನೂ ಅತ್ತ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದಿಂದ ದೃಷ್ಟಿ ತಿರುಗಿಸಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕರುಣಾಸ್ಪದವಾದ ಸಂಗತಿಯು ಮತ್ತಾವುದಿದೆ?
ಡಾ. ಭಾಂಡಾರಕರರವರು ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕವು ಕನ್ನಡಿಗರಿಗೆ ಬಹಳ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಡಾ. ರವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಅದನ್ನು ಬರೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಪ್ರವರ್ತಿಸಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಕೂಡದು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೋಸ್ಕರವೇ ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಓದಿದರೂ ಅದು ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ತಿಲಾಂಶವಾದರೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿರಬಹುದೆಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದಿಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅದನ್ನು ಓದುವವರಿಗೆ ಅದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಇತಿಹಾಸವೆಂತಲೇ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಅದನ್ನೋದುವ ಕನ್ನಡಿಗರು, ಡಾಕ್ಟರವರು ಆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಂತದ ಇತಿಹಾಸವೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬರೆದಿದ್ದರೂ ಅದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸವೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಓದಬೇಕೆಂದು ನಾವು ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಸೂಚಿಸುತ್ತೇವೆ. ಇರಲಿ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಳೆಯ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಈಗ ಆಧಾರಭೂತವಾಗಿರುವ ಇವೆರಡು ಗ್ರಂಥಗಳ ಕರ್ತರಿಗೆ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಅತ್ಯಂತ ಋಣಿಗಳಾಗಿದ್ದೇವೆ.
ರಾ. ಬಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣರಾವ್ ಮತ್ತು ಮಿ. ಸಿವೆಲ್ ಸಾಹೇಬರು ಬರೆದ ವಿಜಯನಗರದ ಇತಿಹಾಸಗಳು ಕನ್ನಡಿಗರಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯತಃ ಗೊತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಬರೆಯುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ.
ಶುದ್ಧ ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದವರು ನಮಗೆ ಪೂಜ್ಯರಾದ ರಾ. ವೆಂಕಟರಂಗೊ ಕಟ್ಟಿ ಎಂಬವರೇ! ಇವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಕಟವಾದ ದೇಶಾಭಿಮಾನದಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿರುವದರಿಂದ ಇವರ ಹೆಸರನ್ನು ಯಾವ ಕನ್ನಡಿಗನೂ ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ. ಇವರು ಸರಕಾರೀ ನವಕರಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸರಕಾರದವರ ಅಪ್ಪಣೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ಯಾಝಿಟಿಯರನ್ನು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸರಸವಾಗಿ ಭಾಷಾಂತರಿಸಿರುವರು. ಇದು ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಾದ ಪುಸ್ತಕವು. ಇದಲ್ಲದೆ ಇವರು ಚಿಕ್ಕದೊಂದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು.
ರಾ. ಪಾಠಕರಿಗೆ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬಲು ಪ್ರೀತಿ. ಇವರು ೨೫-೩೦ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈ ಲಿಪಿ ಶೋಧನದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಆಗಾಗ ಮಾಡುತ್ತ ಬಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಈಗಲೂ ಅವರು ಆ ವ್ಯವಸಾಯವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ.
ಇರಲಿ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿಯಾಗಲಿ, ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿಯಾಗಲಿ ಯಾರು ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆಂಬುದನ್ನೂ ಪಡುತ್ತಿರುವರೆಂಬುದನ್ನೂ ನಿವೇದಿಸಿರುವೆವು. ಇವರೆಲ್ಲರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಫಲವನ್ನು ಗೊತ್ತುಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಕೇವಲ ಇತಿಹಾಸದ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾದ ಜನರು ಮುಂದೆ ಬಂದು ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ನಮ್ಮ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ.
class="center_bold">
ಪೂರಕ ಪ್ರಕರಣ ೨
ಲಿಪಿಗಳ ಮುದ್ರಣ ಪದ್ಧತಿ
ವಾಚಕರೇ! ನಾವು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಶಿಲಾಲಿಪಿ ಮತ್ತು ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯನ್ನು ಹೇಳುವೆವು. ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಓದುವುದು ತುಸು ಕಠಿಣ ಕಾರ್ಯವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಷ್ಟೊಂದು ಕಠಿಣವಾದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಸ್ವಲ್ಪ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಅದನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನೂ ಕಲಿಯಬಹುದು. ಮೇಲಾಗಿ, ಈಗಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಓದುವುದಕ್ಕಿಂತ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಕೆಲಸವು ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವದಾಗಿದೆ. ಶೋಧನ (research) ಕ್ಕಿಂತ ರಕ್ಷಣವು (Conservation) ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವವುಳ್ಳದ್ದೆಂದೇ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಅನುಭವದಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗಿದೆ. ಆದುದರಿಂದ ನಾವು ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೊಂದು ಇಲ್ಲೊಂದು ಬಿದ್ದಿರುವ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ತೆಗೆದು, ಇತಿಹಾಸ-ಮಂಡಲದಂಥ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟರೆ, ಇಂದಿಲ್ಲ ನಾಳೆ ಯಾವ ಪುಣ್ಯಾತ್ಮನಾದರೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಓದಿ ಸಾರವನ್ನು ತೆಗೆದಾನು. ಆದರೆ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆದ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಾವು ಮೊದಲು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳದೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಪ್ರವೃತ್ತರಾದರೆ ನಿಷ್ಕಾರಣವಾಗಿ ಶ್ರಮವೂ ವೆಚ್ಚವೂ ಬೆಳೆಯುವದು. ಆದಕಾರಣ ಮುದ್ರಣದ ರೀತಿಯನ್ನು ಹೇಳುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಶಿಲಾ ಲಿಪಿಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆಂಬುದನ್ನು ಹೇಳುವೆವು. ನಮ್ಮ ಸುದೈವದಿಂದ ೧೯೦೫ನೆಯ ಇಸವಿಯವರೆಗೆ ಮುದ್ರಿತವಾದ ಶಿಲಾಲೇಖಗಳದೊಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರೊ. ಕಿಲಹಾರ್ನ್ ಎಂಬವರು ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ (Epigraphia Indica) ಪತ್ರಿಕೆಯ ೭ನೆಯ ಸಂಪುಟದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು ೧೦೦೦ ಶಾಸನಗಳ ಯಾದಿಯು ಇರುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೨೧೦ ತಾಮ್ರಶಾಸನಗಳೂ ೮೯೦ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳೂ ಇರುತ್ತವೆ. (೩೨೦ ಕನ್ನಡ, ೨೯೦ ಸಂಸ್ಕೃತ, ೯೦ ಕನ್ನಡ-ಸಂಸ್ಕೃತಮಿಶ್ರ, ಮಿಕ್ಕವು ತೆಲುಗು ಮುಂತಾದವುಗಳು) ಮುಂದಿನ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಯಾರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟ್ ಸಾಹೇಬರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ೫೦೦-೬೦೦ ಮುದ್ರಣಗಳ ಸಂಗ್ರಹವು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿಕಲ್ ಡಿಪಾರ್ಟಮೆಂಟಿನ ಒಂದು ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವುದನ್ನು ನಾವು ಸ್ವತಃ ನೋಡಿದ್ದೇವೆ. ಅದರ ಪಟ್ಟಿಯು ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆ ಪಟ್ಟಿಯೊಂದನ್ನು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿದರೆ, ಯಾವ ಯಾವ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ಮುದ್ರಿತವಾಗಿವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವುದು. ಇಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಯು ದೊರೆಯಬೇಕಾದರೆ ನಮಗೆ ಪ್ರಯಾಸವಾದುದರಿಂದ ಮುಂದೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ನಾವು ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಿ ಇಟ್ಟಿರುವೆವು.
ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಓದುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಏನಾದರೂ ಹಂಚಿಕೆಯುಂಟೋ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಬಹಳ ಶೋಧಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಆದರೆ ಅದು ಕೇವಲ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದಲೇ ಸಾಧ್ಯವಾಗತಕ್ಕುದೆಂದು ಅನೇಕ ತಜ್ಞರ ಮತವುಂಟು. ಆದರೂ ತೀರ ಹಿಂದಿನ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸರಣಿಯು ಹೇಗಿತ್ತೆಂಬುದು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುವದು. (೧) (English
Translation of Buhler's Indische Palaeographie and the tables
called Tafels) (೨) ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಮಾಲಾ ಎಂಬ ಹಿಂದೀ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಅಕ್ಷರಗಳ ಅನೇಕ ಮಾದರಿಗಳು ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.
ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಮುಂದಿನ ರೀತಿಯಂತೆ ಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಜ್ಞಾನವು ಬೇಕೆಬೇಕೆಂತಲೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯದ ಕಡೆಗೆ ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಾಪಕರ ಲಕ್ಷ್ಯವು ವೇಧಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವು ಸುಲಭವಾಗಿ ಆಗಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಮುದ್ರಣದ ರೀತಿ
(೧) ಮೊದಲು, ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೂತಂಥ ಮಣ್ಣು, ಸುಣ್ಣ, ಎಣ್ಣೆ ಮುಂತಾದುವನ್ನು ಮೆಲ್ಲನೆ ಮೊಳೆಗಳಿಂದ ತೆಗೆದು ಕಲ್ಲನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೊಳೆಯಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಮಾಡುವಾಗ, ಅಕ್ಷರಗಳು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿ ಕಾಣಬೇಕೆಂದು ಯಾವ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನೂ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಒತ್ತಿ ತಿಕ್ಕಬಾರದು. ಅಕ್ಷರಗಳು ನೆಟ್ಟಗೆ ಕಾಣಿಸಬೇಕೆಂದು ಕಲ್ಲಿಗೆ ಮಸಿಹಚ್ಚಿ ಕಪ್ಪು ಮಾಡಬಾರದು. ಇದರಿಂದ ಅಕ್ಷರಗಳು ತಿಳಿಯುವವೆಂದು ನಿಮಗೆ ಮೊದಲು ತೋರಿದರೂ ಅದು ಕಲ್ಲನ್ನು ಕೆಡಿಸಿಬಿಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಮುಂದೆ, ನೋಡುವವರಿಗೂ ತೊಂದರೆಯುಂಟು.
(೨) ಪ್ರಥಮತಃ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸುವ ಉತ್ತಮ ತರದ ಕಾಗದವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಕೆಲವು ನಿಮಿಷ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ತೊಯಿಸಬೇಕು. ಹುರುಬರಕಾದ ಲಿಪಿಗಳಿಗೆ ದೇಶೀಯ ಕಾಗದಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. ಆ ಕಾಗದವನ್ನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ತೊಯಿಸಲೇಬೇಕು; ಫುಲಸ್ಕೇಪ್ ಕಾಗದಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲತರದ ಲಿಪಿಕಲ್ಲುಗಳಿಗೂ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ.
(೩) ಆ ತೊಯಿಸಿದ ಕಾಗದವನ್ನು, ಅತ್ತಿತ್ತ ಸರಿದಾಡದಂತೆ ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ ಆ ಲಿಪಿಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಇಡಬೇಕು. ನಡುನಡುವೆ ಮಡಿಕೆ ಬೀಳಗೊಡಬಾರದು. ಆ ತೊಯಿಸಿದ ಕಾಗದವು ಆಗ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವದು.
(೪) ಕೂಡಲೆ, ಬಿರುಸಾದ ಕುಂಚವನ್ನಾದರೂ ವಸ್ತ್ರವನ್ನಾದರೂ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಗಾಳಿಯಿಂದ ಹಾರದೆ ಕಾಗದವು ಕಲ್ಲಿಗೆ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಹತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಜಾಣತನದಿಂದ ಒತ್ತಬೇಕು. ಆ ಕಾಗದವೆಲ್ಲ ಸಂದಿಗೊಂದಿ ಸಹ ಬಿಡದಂತೆ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಸರಿಯಾಗುವಂತೆ ಹಗುರಾಗಿ ಒತ್ತುತ್ತಿರಬೇಕು. ಅಕ್ಷರಗಳು ಆಳವಾಗಿ ಕೊರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಮೇಲ್ಬದಿಯು ಡೊಂಕಾಗಿದ್ದರೆ ಕಾಗದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಕಡೆಗೆ ರಂಧ್ರಗಳು ಬೀಳುವವು. ಹೀಗಾದ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ, ಆ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಂದು, ಅದು ಹರಿಯಹತ್ತಿದರೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಕಾಗದವನ್ನು ಮೊದಲಿನಂತೆಯೇ ತೋಯಿಸಿ ಹಾಕಿ ಒತ್ತಬೇಕು.
(೫) ಒತ್ತುವ ಕ್ರಮವು ಮುಗಿದೊಡನೆಯೆ ಕಾಗದವನ್ನು ತೆಗೆಯಬಾರದು. ಒಣಗಿದ ಕೂಡಲೆ ಅದು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಕಳಚಿ ಬೀಳುವುದು. ಅದೆಲ್ಲ ಮುಗಿದ ನಂತರ ನಿಮ್ಮ ಕಾಗದವು ಮುದ್ರಿಸಿದಂತಾಗುವುದು. ಈ ಕಾಗದವು ಒಣಗಿರುವ ಕಾರಣ, ಅದು ಬಹು ಬಿರುಸಾಗಿದ್ದು ಎಷ್ಟು ಒತ್ತಿದರೂ ಹಾಗೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಆಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಸುರುಳಿ ಸುತ್ತಿಟ್ಟು, ಅದು ಒದ್ದೆಯಾಗದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಿಡಬೇಕು.
(೬) ಕಾಗದವು ಕಲ್ಲಿಗೆಲ್ಲ ಸಾಕಾಗುವಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರದಿದ್ದರೆ, ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಕಲ್ಲುಗಳ ಒಂದೊಂದೇ ಭಾಗವನ್ನು ಅಳತೆ ಮಾಡಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆದರೆ ಈ ಮುದ್ರಣವಾದ ಕೂಡಲೆ ಆಯಾ ಕಾಗದಗಳಿಗೆ ನಂಬರುಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ಜೋಡಿಸಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಅದು ಇಂಥ ಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಥ ದಿಕ್ಕಿಗಿರುವ ಶಿಲಾಲೇಖವೆಂದು ಮುಂತಾಗಿ ಬರೆಯುವದಕ್ಕೆ ಮರೆಯಬಾರದು.
(೭) ಮಿಕ್ಕ ಯಂತ್ರಗಳ ಕೆಲಸದಂತೆ ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಲಿಕ್ಕೂ ರೂಢಿಯು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯಲಿಕ್ಕೂ, ಅವುಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಲಿಕ್ಕೂ ಅನುಕೂಲವಾಗುವುದಾದುದರಿಂದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು.
೨ನೆಯ ರೀತಿ: ಈ ರೀತಿಯೂ ಮೇಲಿನಂತೆಯೇ ಇದ್ದರೂ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಮತ್ತು ಹದನಾದ ಉಪಕರಣಗಳೂ ಅನುಭವವೂ ಇದ್ದರೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಫುಟವಾಗಿ ಮೂಡುವವು. ಮೊದಲು ಮುದ್ರಕರ ರೋಲರ್ ಒಂದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ ಮಸಿ ಹಚ್ಚಿ, ಕಲ್ಲು ಸ್ವಲ್ಪ ತಣ್ಣಗಿರುವಾಗಲೇ (ಆದರೆ ಒದ್ದೆಯಲ್ಲ) ಅದರ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿಸಬೇಕು. ಚರ್ಮಸಹಿತವಾದ ಉಣ್ಣೆಯ ಕುಂಚದಿಂದ ಅದನ್ನು ಮೆಲ್ಲಗೆ ಒತ್ತಿದರೆ, ಮಸಿ ಹತ್ತದಿರುವಲ್ಲಿ ಮಸಿ ಹತ್ತುವುದು, ಮತ್ತು ಮಸಿ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿದ ಸ್ಥಳವು ಬೆಳ್ಳಗಾಗುವುದು. ಇದರಿಂದ ಸೂಕ್ಷ್ಮಕೆಲಸವು ಬಹು ಸೊಗಸಾಗುವದು. ಆಮೇಲೆ ಪೂರ್ವದಂತೆ ಕಾಗದವನ್ನು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಒಣಗಲಿಕ್ಕೆ ಬಿಡಬೇಕು. ಮತ್ತು ಏನಾದೀತೋ ಎಂದು ಸಂಶಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಸುರುಳಿಯಾಗಿ ಸುತ್ತಬೇಕು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಕಾಗುವ ಮಸಿಗಾಗಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಮಸಿಯನ್ನಾದರೂ ಕಾಡಿಗೆ ಅಂಟು ಮತ್ತು ನೀರಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಮಸಿಯನ್ನಾದರೂ ಬಳಸಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚು ಮಸಿಯನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಮುದ್ರೆಯು ಕೆಡುವುದು. ಆದುದರಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಮಸಿಯನ್ನೇ ಹಾಕಬೇಕು. ಅದರಂತೆ `ರೂಲರ
ನ್ನು ಒತ್ತುವಾಗ ಅದನ್ನು ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ ಉರುಳಿಸಬೇಕು. ಎಂದರೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಂದಿಯಲ್ಲಿ ಮಸಿಹೋಗದೆ ಅಕ್ಷರಗಳು ಬೆಳ್ಳಗೆ ಉಳಿಯುವವು. ಮಿಕ್ಕ ಕಡೆಗೆ ಮಸಿ ಹತ್ತುವುದು.
೩ನೆಯ ರೀತಿ: ಈ ರೀತಿಯು ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಖರ್ಚೂ ಬೇಡ. ಇದು ಮೇಲಿನ ರೀತಿಯಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಲಿಪಿಗಳಿಗೆ ಒದ್ದೆಯ ಕಾಗದವನ್ನು ಅಂಟಿಸಿ, ಬಿರುಸಾದ ಕುಂಚಿನಿಂದ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೇಲೆ ಬಡಿಯಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಂದಿಯಲ್ಲಿ ಆ ಒದ್ದೆಯ ಕಾಗದವು ಹೋಗಿ ಕೂಡುವುದು. ಕೂಡಲೆ ಚರ್ಮದ ಪ್ಯಾಡ್ ಒಂದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದಂತೆ ತಯಾರು ಮಾಡಿದ ಕಾಡಿಗೆಯ ಮಸಿಯನ್ನು ಹಚ್ಚಿ, ಆ ಒದ್ದೆಯ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಬಡಿಯಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಂದಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ಕಾಗದಕ್ಕೆ ಮಸಿಯು ಹತ್ತದೆ ಮಿಕ್ಕ ಕಡೆಗೆಲ್ಲ ಮಸಿ ಹತ್ತುವುದು. ಅಕ್ಷರಗಳು ಬೆಳ್ಳಗಾಗಿ ಕಾಣುವವು, ಕಾಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಟು ಬಹಳ ಹಾಕಬಾರದು. ಕಾಡಿಗೆಯು ಹಾರಿ ಹೋಗಬಾರದೆಂದು ಸ್ವಲ್ಪ ಅಂಟು ಹಾಕಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ರಬ್ಬರ ಸ್ಟಾಂಪು ಒತ್ತುವಂತೆ ಆ ಒದ್ದೆಯ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಹಚ್ಚಬೇಕು.
ತಾಮ್ರಶಾಸನದ ಮುದ್ರಣ: ಮೊದಲು ತಾಮ್ರಪಟವನ್ನು ಸಬಕಾರ ಹಚ್ಚಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೊಳೆಯಬೇಕು. ಅದರಿಂದ ಸ್ವಚ್ಛವಾಗದಿದ್ದರೆ ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಸಿಡ್ನ ನೀರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾಕಬೇಕು. ಈ ನೀರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹಾಕಿದರೆ ಶಾಸನವು ಕೆಡುವ ಸಂಭವವಿದೆ. ಆ ಶಾಸನವು ಒಣಗಿದ ನಂತರ ಮುದ್ರಿಸುವ ಮಸಿಯನ್ನು ಕುಂಚಿನಿಂದ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಬಳೆಯಬೇಕು. ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಒಂದು ದೊಡ್ದ ಕುಂಚವನ್ನು ಮಾಡಿಸಬೇಕು. ಅಥವಾ ಒಂದು ಕಾಚಿನ ತುಣಕನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಅದರ ಮೇಲೆ ಮಸಿಯನ್ನು ಹಾಕಿ, ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಅದಕ್ಕೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಂದೂ ಕಡೆಗೆ ಬಿಡದಂತೆ ಹಚ್ಚಬೇಕು. ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ ಪೇಪರದಂಥ ದಪ್ಪಾದ ಮೆತ್ತಗಿನ ಕಾಗದವೇ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಕಾಗದವನ್ನು ತಾಮ್ರಪಟಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಸ್ವಲ್ಪ ನೀರು ಸಿಂಪಡಿಸಿ, ಅದರ ಮೇಲ್ಭಾಗವನ್ನು ಶಾಸನದ ಮೇಲೆ ಹಾಕಿ, ಕಾಗದವನ್ನು ಹಿಮ್ಮಗ್ಗಲಿಗೆ ಮಡಿಚಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದರೆ, ಆ ಶಾಸನವು ಅತ್ತಿತ್ತ ಅಲುಗಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಬಳೆಯಿದ್ದರೆ, ಆ ಕಾಗದದೊಳಗೆ ಬಳೆ ಹಾಯುವಂತಹದೊಂದು ರಂಧ್ರವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಮೇಲ್ಭಾಗವನ್ನು ಬಿರುಸಾದ ಸ್ವಚ್ಛ ಕಾಗದದಿಂದ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಒತ್ತಬೇಕು. ಒತ್ತದೆ ಇರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಸಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಮಡಿಚಿ ಇಡಬೇಕು. ಆಮೇಲೆ ಧಕ್ಕೆಯಾಗದಂತೆ ಕಾಗದವನ್ನು ತೆಗೆದು ಒಣಗಲಿಕ್ಕೆ ಇಡಬೇಕು. ಮುದ್ರೆಗಳು ಹಿಮ್ಮೈ ಆಗಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಪೋಟೋ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅವು ಮತ್ತೆ ಮುಮ್ಮೈ ಆಗುತ್ತವೆ. ಮಸಿಯ ಕಲೆಗಳು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೋಗಬೇಕಾದರೆ ಟರ್ಪಂಟಾಯಿನನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಹಚ್ಚಿ, ಆಮೇಲೆ ಶಾಸನವನ್ನು ಸಬಕಾರದಿಂದ ತೊಳೆಯಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಸ್ವಚ್ಛವಾಗುವುದು.
ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ರೀತಿಗಳಲ್ಲದೆ ಮಿಕ್ಕ ರೀತಿಗಳುಂಟು. ಆದರೆ ಅವಕ್ಕೆ ಬಹಳ ವೆಚ್ಚ ತಗಲುವದರಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ತಾಮ್ರಶಾಸನವನ್ನು ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಖಾತೆಯವರ ಕಡೆಗೆ ಕಳಿಸುವದೇ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಅವರು ಅದರ ತಸಬೀರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ತಿರುಗಿ ಕಳಿಸುವರು.
class="center_bold">
ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರ ವಂಶಾವಳಿ (ಸುಧಾರಿಸಿದ್ದು)
ಅನುಬಂಧ
ಪರಿಷ್ಕೃತ ಜ್ಞಾನ ಸಾಮಗ್ರಿ
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಪ್ರಗತಿ
ಶ್ರೀ ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ" ಹತ್ತನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದಾಗ, ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಬೇರೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಬೇಕಿಲ್ಲ. ಓದುಗರು ಬಲ್ಲಂತೆ ಈ ಗ್ರಂಥ ಬರಿ ಹಿಂದಿನ ಆಗುಹೋಗುಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವಂಥದಲ್ಲ. ಕೆಚ್ಚಿನ ಭಾಷೆಯಿಂದ ಕನ್ನಡಿಗರ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿ, ಹಿಂದಿನ ವೈಭವದ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಗ್ರಂಥ. ಇಂಥ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸುವದು ಸಾಹಸವೇ. ಆದರೂ ಇದರ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಲೆಂಬ ಅಪೇಕ್ಷೆಯಿಂದ ಇದು ಪ್ರಕಟವಾದಂದಿನಿಂದ ಕಳೆದ ೫೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ-ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಆದ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಈ ಗ್ರಂಥಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಗ್ರಂಥದ ೫ನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಯುತರು ಇತಿಹಾಸ ರಚನೆಯ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು ಈ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೆಲಸದ ಬಗ್ಗೆ "ಕರ್ನಾಟಕ_ಇತಿಹಾಸ_ಸಂಶೋಧನ" ಎಂಬ ಪೂರಕ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವಿವೇಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನಿಲ್ಲಿ ಅವಲೋಕಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಭೂ-ಶೋಧನೆ
ಇತಿಹಾಸ ಪೂರ್ವಕಾಲದ ಜನಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿಕೊಡುವಲ್ಲಿ, ಭೂಶೋಧನೆ ಅಂದರೆ ಭೂಮಿಯನ್ನಗೆದು (Excavation) ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಸಾಧನ. ಹರಪ್ಪಾ, ಮೊಹೊಂಜೋದಾರೋಗಳಲ್ಲಿ ಅಗೆತದಿಂದ ಹೊಸದೊಂದು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂ-ಶೋಧನೆ ನಡೆದಿಲ್ಲವೇನೋ ಸರಿಯೇ. ಆದರೂ ಕೆಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿಸಿದ ಉತ್ಖನನದಿಂದ ಕ್ರಿ. ಪೂ. ೨ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಾನವನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಸ ವಿಷಯಗಳು ತಿಳಿದು ಬಂದಿವೆ. ಇಂಥ ಕೆಲವು ಉತ್ಖನನಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಮೈಸೂರು ಪುರಾತತ್ವ ಶಾಖೆಯು ನಡೆಸಿದ ಟಿ. ನರಸೀಪುರದ ಬಳಿಯ ಉತ್ಖನನ, ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪುಣೆಯ ಡೆಕ್ಕನ್ ಕಾಲೇಜ್ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆ ಇವುಗಳು ಕೂಡಿ ನಡೆಯಿಸಿದ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತೆಕ್ಕಲಕೋಟ, ಸಂಗನ ಕಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯ ಉತ್ಖನನ, ಮತ್ತು ಇದೇ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನಡೆಯಿಸಿದ ಹಿರೇಕೆರೂರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿಯ ಹಳ್ಳೂರ ಬಳಿಯ ಉತ್ಖನನ, ತೀರ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸನ್ನತಿ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಹತ್ವವಿರುವ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಕ್ರಿ. ಶ. ೧-೨ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಶಾಸನಗಳು, ದೊಡ್ಡಗಾತ್ರದ ಇಟ್ಟಗಿಗಳು, ಮಡಕೆಯ ಚೂರುಗಳು ಮುಂತಾದವುಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನವನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿದಾಗ, ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ ಅಂಶಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆಯೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.
ಶಾಸನಗಳ ಶೋಧನೆ, ಸಂಗ್ರಹ
ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸ ರಚನೆಗೆ ಶಾಸನಗಳ ಮಹತ್ವ ಎಷ್ಟೆಂಬುದನ್ನು ಬೇರೆ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ, ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಕಟ್ಟಡ ನಿಲ್ಲುವದು ಶಾಸನಗಳ ಅಡಿಪಾಯದ ಮೇಲೆಯೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಶಾಸನಗಳ ಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಗಳ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಲಡ್ಡಿಯಿಲ್ಲ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸದ ಕಾರ್ಯವು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಿಂದಲೇ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಶಾಸನಗಳ ವಿಷಯವಾಗಿಯೂ ಇದೇ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಬಹುದು. ಈ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅಂದಿನ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪುರಾತತ್ವ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಲುಯಿ ರೈಸರು ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿಯ ಎಲ್ಲ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ. ಅವುಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ರೋಮನ್ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ತಿಪಾಠ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾಂತರಗಳೊಂದಿಗೆ ೧೨ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ (Epigraphia Carnatica) ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಇದೊಂದು ಅಮೂಲ್ಯ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆಯೆಂಬುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದ ವಿಷಯವೇ. ತದನಂತರ ಇದೇ ಮಾಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು ಹೊರಬಂದವು. ಈಗ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಪುಟವು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಇವೆಲ್ಲ ಸಂಪುಟಗಳ ಮೂಲಕ ಬೆಳಕು ಕಂಡ ಒಟ್ಟು ಶಾಸನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟು.
ಇದೇ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಪ್ರಯತ್ನವು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿಯಂತೆ ಸುಸಂಘಟಿತವಾಗಿರದೆ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿದ್ದಿತು. ಡಾ. ಫ್ಲೀಟರು, ತಮ್ಮ "ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಅರಸು ಮನೆತನಗಳು" (Dynasties of Kanarese Districts) ಎಂಬ ಗ್ರಂಥಕ್ಕೋಸುಗ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದದ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿ, ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಅವುಗಳ ಆಧಾರದಿಂದಲೇ ತಮ್ಮ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ಶಾಸನಗಳು (Sanskrit, Prakrit and Old Canarese Inscriptions) ಎಂಬ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಂಪುಟವೀಗ ಉಪಲಬ್ಧವಿಲ್ಲದಾಗಿದೆ.
ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿಯಂತೆ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿಯೂ ಇಂಥ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯುವದು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಿತು. ಇದನ್ನು ಮನಗಂಡು ಅಂದಿನ ಇತಿಹಾಸತಜ್ಞರೂ ಅಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಆದ ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು ಮೊದಲಾದ ಮುಖಂಡರು ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಇವರ ಪ್ರಯತ್ನದ ಫಲವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರದ ಪುರಾತತ್ವ ವಿಭಾಗದ ಶಾಸನಶಾಖೆಯವರು ಇಲ್ಲಿಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತಾಲೂಕಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಳ್ಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡರು. ಈ ಕಾರ್ಯವು ೧೯೨೬ ರಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ ಆರಂಭವಾದರೂ ಇಂದಿಗೂ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಪೂರೈಸಿದೆ. ದೇಶವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಹಿಂದಿನ ಹೈದರಾಬಾದವು ವಿಲೀನಗೊಂಡಾಗ, ಕೇಂದ್ರ ಶಾಸನ ಶಾಖೆಯು ಅಲ್ಲಿಗೂ ತನ್ನ ಕಾರ್ಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರಾಯಚೂರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಲಿಂಗಸುಗೂರು, ಮಾನ್ವಿ ತಾಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳೆಲ್ಲ ಇಂದು ಸಂಗ್ರಹಿತವಾಗಿವೆ. ಕೇಂದ್ರ ಶಾಸನ ಶಾಖೆಯವರಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೭,೦೦೦.
ಇದಿಷ್ಟು ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರದವರಿಂದ ನಡೆದ ಕಾರ್ಯವಾದರೆ, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸರಕಾರಗಳೂ ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದವು. ರೈಸರ ನಂತರ ಅಂದಿನ ಮೈಸೂರು ಸರಕಾರದ ಪುರಾತತ್ವ ವಿಭಾಗವು ಶಾಸನಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಅಲ್ಪ ಸ್ವಲ್ಪವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಿತು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಭಾಷೆ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದು ಅಗತ್ಯವೆಂಬುದನ್ನು ಮನಗಂಡು, ಅಂದಿನ ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರದವರು ೧೯೩೯ ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಶಾಸನಸಂಗ್ರಹ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಡೆಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಸಾವಿರದಷ್ಟು ಶಾಸನಗಳು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.
ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥೆಯಿಂದ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಶಾಸನಗಳ ಶೋಧನ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇಂಥವರಲ್ಲಿ ದಿ. ನಾ. ಶ್ರೀ. ರಾಜಪುರೋಹಿತರು, ಪ್ರೊ. ಕುಂದಣಗಾರರು, ಡಾ. ನಂದೀಮಠ, ಡಾ. ಪಾಂಡುರಂಗರಾವ ದೇಸಾಯಿ ಇವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ಡಾ. ಪಾಂಡರಂಗರಾಯರು ಹಿಂದೆ ಕೇಂದ್ರ ಶಾಸನ ಶಾಖೆಗೆ ಮತ್ತು ಸದ್ಯ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವರಾದರೂ ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆಯೇ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದ ಇಂದು ಆಯಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಲಾದ ಶಾಸನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ, ಹಳೆಯ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿಯವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು ೧೮,೦೦೦ ಆಗುವದು. ಇವೆಲ್ಲ ಶಾಸನಗಳು ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಅಮೂಲ್ಯ ನಿಧಿಯಾಗಿವೆ. ಹೀಗೆ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆತದ್ದರಿಂದಲೇ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಜಮನೆತನಗಳ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊಯ್ಸಳ ವಂಶದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬರೆಯುವದು ರೈಸರ (Epigraphia Carnatica) ದಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳ ಆಧಾರದಿಂದಲೇ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ ಚಾಲುಕ್ಯ ಮನೆತನದ ಚರಿತ್ರೆ ದೊರೆಯುವದೂ ನಮಗೆ ಈವರೆಗೆ ದೊರೆತ ಶಾಸನಗಳಿಂದಲೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆರಡರಲ್ಲಿಯೂ ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಯಾದವ ಅಥವಾ ಸೇವುಣ ವಂಶದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು, ಅವರ ನಾಡು, ನುಡಿ, ಹುಟ್ಟು ಮುಂತಾದವುಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಸಂಗತಿಗಳು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ದೊರೆತ ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳಿಂದಲೇ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿವೆ. ಈ ವರೆಗೆ ತಿಳಿದ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಳಕು ಬೀರುವ ಶಾಸನಗಳು ಕೆಲವಾದರೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಹೊಸ-ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹುತ್ತವೆ. ಗೋವೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೬-೭ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಭೋಜ ಮನೆತನಗಳು ಆಳುತ್ತಿದ್ದುದು, ಕೊಂಕಣ ಮತ್ತು ಕರಾಡಗಳ ಶಿಲಾಹಾರರಲ್ಲದೆ ಅದೇ ಮನೆತನದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಶಾಖೆಗಳು ರಾಯಚೂರು, ಬೀದರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕದಂಬರ ಮನೆತನದ ಶಾಖೆಗಳು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದುದು, ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಕೃತಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಬ್ಬಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಕವಿಗಳ ವಿಷಯಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ಮಹತ್ವದ ವಿಷಯಗಳು ನಮಗೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ದೊರೆತ ಶಾಸನಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿವೆ.
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಗೋದಾವರಿ ತೀರದ ನಾಂದೇಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆತದ್ದು ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಸ್ತಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ಶಾಸನಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕದ ೩ನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವೆಂಕಟರಾಯರು ಈ ಬಗ್ಗೆ ವಿವೇಚಿಸುತ್ತ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿಯ ಅನೇಕ ಕನ್ನಡದ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ಈ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಗೋದಾವರಿ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಈ ಶಾಸನಗಳು ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ವಿಸ್ತಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಬಲ ಆಧಾರಗಳಾಗಿದ್ದು ಅದು ಗೋದಾವರಿಯವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿತ್ತೆಂಬ ನೃಪತುಂಗನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸುತ್ತವೆ.
ಶಾಸನ ಪ್ರಕಾಶನ
ಹೀಗೆ ಸಂಗ್ರಹಿತವಾದ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ರೈಸರು ಶೇಖರಿಸಿದ ೯,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಅವರು ೧೨ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ವಿಷಯವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ತಿಳಿಸಿದೆ, ತದನಂತರ ಅದೇ ಮಾಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಸಂಪುಟಗಳು ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರದ ಶಾಸನ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶಾಸನಗಳ ಸಾರಾಂಶಗಳು ಆಯಾ ವರ್ಷಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸುಮಾರು ೧೫೦೦ ಶಾಸನಗಳ ಪೂರ್ತಿ ಪಾಠ ಮಾತ್ರ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೦೦೦ ಮುಂಬಯಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಅಂದರೆ ಈಗಿನ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಭಾಗದವುಗಳಾದರೆ ಉಳಿದವು ಬಳ್ಳಾರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ, ಆಂಧ್ರ ಪ್ರಾಂತದವು. ಮುಂಬಯಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ಶಾಸನಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಸಂಪುಟ ಅಚ್ಚಿನಲ್ಲಿದ್ದು ಅವು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಕೈಸೇರಲಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೬೮೦ ಶಾಸನಗಳ ಸಾರಾಂಶಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಾಲ್ಕು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ೧೮೩ ಶಾಸನಗಳ ಪೂರ್ತಿ ಪಾಠಗಳು ಒದಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಶಾಸನಗಳ ಪೂರ್ತಿ ಪಾಠಗಳನ್ನೂ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆದಿದೆ.
ಗ್ರಂಥರೂಪವಾಗಿ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಕುಂದಣಗಾರರು ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ "Inscriptions in Northern Karnataka and Kolhapur State" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಡಾ. ಪಾಂಡುರಂಗರಾವ ದೇಸಾಯಿಯವರು "ಶಾಸನ ಪರಿಚಯ" "A Corpus of
Inscriptions of Kannada Districts in Hyderabad State' `Kannada
Inscriptions from Andhra Pradesh" ಮತ್ತು "Select Inscriptions", ಎಂಬ ಗ್ರಂಥಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹಳಷ್ತು ಶಾಸನಗಳ ಪಾಠಗಳನ್ನೊದಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು ಇವರ Jainism in Sourth India and `Some Jaina Epigraphs' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿಯೂ ೫೩ ಶಾಸನಗಳ ಪೂರ್ತಿಪಾಠ ಮತ್ತು ಭಾಷಾಂತರಗಳು ಇವೆ.
ಇದೇ ವರ್ಷ ಪ್ರಕಟವಾದ ಡಾ. ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಿತ್ತಿ ಮತ್ತು ಜಿ. ಸಿ. ಶೇಳಕೆ ಅವರ "Inscriptions from Nanded District" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ೪೨ ಶಾಸನಗಳಿವೆ.
ಇವಲ್ಲದೆ "Karnatak University Journal" ಮುಂತಾದ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಇತಿಹಾಸದ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತವೆ.
ಕೇವಲ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವ ನಿಯತಕಾಲಿಕವೆಂದರೆ ಭಾರತ ಸರಕಾರದ Epigraphia Indica ಒಂದೇ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ವೆಂಕಟರಾಯರು ೧ನೇ ಪೂರಕ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ Indian Antiquary ಬಹು ಹಿಂದೆಯೇ ನಿಂತಿತು. ತದನಂತರ Indian Antiquary---New Series ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅದೂ ನಿಂತಿತು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ೧೯೬೪ರಿಂದ ಇದೇ ಹೆಸರಿನ ಪತ್ರಿಕೆ ಮುಂಬೈಯಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಯಾವ ಶಾಸನಗಳೂ ಪ್ರಕಟಿತವಾಗಿಲ್ಲ.
ಚರಿತ್ರರಚನೆ
ನಾಡಿನ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಶೇಷಗಳು, ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಹರಡಿದ್ದರೂ, ಅವುಗಳಲ್ಲೆಷ್ಟೋ ಭಾಗವು ಈಗ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಸಮಗ್ರ ಚರಿತ್ರೆಯೊಂದು ಇನ್ನೂ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇಂಥ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಆರಂಭವಾದವು. ಆಗ ಪ್ರಕಟವಾದ ಡಾ. ಫ್ಲೀಟರ ಮತ್ತು ಭಾಂಡಾರಕರರ Dynasties of Canarese Districts ಇವುಗಳನ್ನು ವೆಂಕಟರಾಯರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಡಾ. ರೈಸರ Mysore and Coorg from
Inscriptions ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಇವು ನಾಡಿನ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಸ್ಥೂಲಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವು ಸಮಗ್ರಚಿತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾರವು. ೧೯೨೬ರಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದ ರಾ. ಹ. ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು "ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ"ವನ್ನು ಬರೆಯಲುತೊಡಗಿದರು. ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಲು ಶಕ್ತರಾದರು. ಇದರ ಮುಂದಿನ ಭಾಗವು ಇನ್ನೂ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಶ್ರೀ ರಾಜಪುರೋಹಿತರು ರಚಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸದ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಪುಟವನ್ನು ನಾವು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಶಾಸನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಮಾಣಬದ್ಧವಾದ ಒಂದು ಚರಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಇದೇ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಿಯೇ, ಶಾಸನತಜ್ಞರಾದ ಶ್ರೀ ನೆಲಮಂಗಲ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣರಾಯರು ಮತ್ತು ಪಂಚಮುಖಿಯವರು ತೊಡಗಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನದ ಫಲವಾಗಿ ೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ "ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಸು ಮನೆತನಗಳು" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವು ಹೊರಬಂದಿತು. ಆದರೆ ಈ ಗ್ರಂಥದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಕ್ರಿ. ಶ. ೮ನೆಯ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಇದೇ ವರ್ಷ ಪ್ರಕಟವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥವೆಂದರೆ ಡಾ. ಮುಗಳಿಯವರ Heritage
of Karnataka ಎಂಬುದು. ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ದಿಗ್ದರ್ಶನವನ್ನು ನಾವು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಪುಸ್ತಕ ಸಂಸ್ಥೆಯವರಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾದ, ಎಂ. ವಿ. ಕೃಷ್ಣರಾಯರ "ಕರ್ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆ" ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಇತಿಹಾಸ ಮಾತ್ರ.
ಹೀಗೆ ಪ್ರಮಾಣಭೂತವಾದ ಸಮಗ್ರ ಚರಿತ್ರೆಯ ಕೊರತೆ ಇಂದಿಗೂ ಇದ್ದೇ ಇದೆ. ಈ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಮನಗಂಡೇ ಇಂಥ ಗ್ರಂಥರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿವೆ. ಮೈಸೂರ ಸರಕಾರದವರು ಯೋಜಿಸಿದ Karnataka Through The Ages ಎಂಬುದು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಪಂಚಮುಖಿಯವರು ಯೋಜಿಸಿದ ಸಂಪುಟಗಳು ಇವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉದಾಹರಿಸಬಹುದು. ೧೦ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗಿನ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಶ್ರೀ ಪಂಚಮುಖಿಯವರ ಒಂದು ಸಂಪುಟ ಇದೀಗ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಮೊನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ಡಾ. ತಿಪ್ಪೇರುದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ "ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತವಾಗಿದ್ದು ಈಗಾಗಲೇ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಸಂಪುಟವೊಂದು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಹೊರಬರಲಿದೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಬೇರೆಬೇರೆ ರಾಜಮನೆತನಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಬಿಡಿಬಿಡಿಯಾದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳೂ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಡೆದಿವೆ. ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಜಿ. ಎಂ. ಮೊರೇಸರ "ಕದಂಬ ಕುಲ" ವಿವಿಧ ಕದಂಬ ಮನೆತನಗಳನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ. ಎಂ. ವಿ. ಕೃಷ್ಣರಾಯರ ತಳಕಾಡಿನ ಗಂಗರನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಡಾ. ದೇಸಾಯಿ ಪಾಂಡುರಂಗರಾಯರ "ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ" ಹಿಂದೆಯೇ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಇಂದಿಗೂ ಆಧಾರಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಅವರದೇ ಆದ "ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಲಚೂರಿಗಳು" ಕಲಚುರಿ ಮನೆತನದ ಅಭ್ಯಾಸಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಡಾ. ಸಾಲೆತೊರೆಯವರ ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು ವಿಜಯನಗರದ ಆಳಿಕೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ೧೯೩೪ರಷ್ಟು ಹಿಂದೆ" ಡಾ. ಆಳ್ತೇಕರರು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಮನೆತನದ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಅಭ್ಯಾಸಪೂರ್ಣವಾದ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಕೋಹಿಲೋ ಅವರು ಮತ್ತು ೧೯೫೭ರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಡೆರೆಟ್ ಅವರು ಹೊಯ್ಸಳ ವಂಶದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನೊದಗಿಸಿದರು. ಡಾ. ಬಿ. ಆರ್. ಗೋಪಾಲ ಅವರು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಕಲ್ಯಾಣದ ಚಾಲುಕ್ಯ ಮನೆತನದ ಆರಂಭದಿಂದ ಕ್ರಿ. ಶ. ೧೦೭೬ರವರೆಗಿನ ಚರಿತ್ರೆ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಕಟವಾಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದೇರೀತಿ ಡಾ. ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಿತ್ತಿಯವರ ಸೇವುಣರು ಅಥವಾ ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವರು ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ದೊರೆತ ಶಾಸನಗಳ ಕೂಲಂಕಷ ಪರಿಶೋಧನೆಯಿಂದ ಕಂಡುಬಂದ ಹೊಸ ವಿಷಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಚರಿತ್ರಗಂಥವಾಗಿದ್ದು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ವಿಜಯನಗರದ ಬಗೆಗೆ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳಿದ್ದರೂ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿಯ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೋಧಿಸಿ ವಿಜಯನಗರದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬರೆಯುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಸ್ವಾಗತಾರ್ಹವೇ ಆಗಿದೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆಯ ಅಂಶಗಳು ನಮಗೆ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸಗಳ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿಯೂ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾಭವನದ A History and Culture of
Indian People ಎಂಬ ಸಂಪುಟಗಳನ್ನೂ ಯಾಝುದಾನಿಯವರಿಂದ ಸಂಪಾದಿತ Early History of Deccan ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಸಂಪುಟಗಳನ್ನೂ ಎಂ.ವಿ. ಕೃಷ್ಣರಾಯರ Glimpses of Karnataka ಮತ್ತು ದಿವಾಕರ ರಂಗರಾಯರ ೬೦ನೆಯ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ನಿಮಿತ್ತ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ Karnataka Darshana ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ವಿವಿಧ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ ಬಂದ ಲೇಖನಗಳಂತೂ ಸರಿಯೇ. ಹೀಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆ ನಮಗೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಈ ವಿಧವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದರೂ ಕರ್ನಟಕದ ಜನಜೀವನದ ಪೂರ್ಣಚಿತ್ರವನ್ನೊದಗಿಸುವ ಪ್ರಮಾಣ ಭೂತವಾದ ಆಧಾರಗ್ರಂಥಗಳು ಅಗತ್ಯವಾಗಿವೆ ಎಂಬುದು ನಿರ್ವಿವಾದ.
ಕಾರ್ಯವ್ಯಾಪ್ತಿ
ಹೀಗೆ ಸಂಶೋಧನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋ ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಇನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯಬಹಳಷ್ಟಿದೆ. ಭೂ-ಶೋಧನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಅನ್ವೇಷಣೆ (Exploration) ನಡೆಯಿಸಿ, ಉತ್ಖನನಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆಗ ಇತಿಹಾಸಪೂರ್ವಕಾಲದ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಶಾಸನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯ ಕಾರ್ಯವು ತ್ವರಿತಗತಿಯಿಂದ ಸಾಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಮೈಸೂರು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರ್ಯ ಹಿಂದೆಯೇ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದ್ದರೂ, ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸದೆ ಉಳಿದ ಶಾಸನಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. ಬಳ್ಳಾರಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೂರಾರು ಶಾಸನಗಳು ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಹೊಸ ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಧಾರವಾಡ, ಬೆಳಗಾಂವ, ಕಾರವಾರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿಯ ಶಾಸನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯೂ ಪೂರ್ಣವಾಗಿಲ್ಲ. ರಾಯಚೂರು, ಕಲಬುರ್ಗಿ, ಬೀದರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿಯಂತೂ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಹತ್ವದ ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆಂಬುದು ಅನುಭವದ ಮಾತಾಗಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಪರಿಶೋಧಿಸಿದಾಗ ನಮಗೆ ಏಳೆಂಟು ಸಾವಿರದಷ್ಟು ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆಯುವದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಶೋಧಿಸಿ, ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ ಚರಿತ್ರೆಯ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ನಿಧಿ ದೊರೆತಂತಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಣ್ಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿಲ್ಲ. ತಾಡೋಲೆಯ, ಕಾಗದದ, ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿಯ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನು ಕಲೆಹಾಕುವದು ಅಷ್ಟೇ ಮಹತ್ವದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ (Architecture) ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಭ್ಯಸಿಸಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯ ಇನ್ನೂ ಆರಂಭವಾಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದಾಗ ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬಿಡಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಆಲೂರು ವೆಂಕಟರಾಯರು
(೧೮೮೦ - ೧೯೬೪)
ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಬಿಸಿ ಹರಡಿತ್ತು. ಒಂದೂವರೆ ಶತಕಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲ ನಿಶ್ಚೇಷ್ಟಿತ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಜಾಗೃತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಾಜಸುಧಾರಕರು, ಸಂತರು, ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಲಾಲ-ಬಾಲ-ಪಾಲ ಅವರ ಪ್ರಭಾವ ಶಿಕ್ಷಿತರ ಮೇಲೆ ಬಹುವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಗಬೇಕಿದ್ದರೆ ಪ್ರತಿ ಒಬ್ಬರೂ ದೇಶಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಬೇಕು ಆಗಲೇ ಅದು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಕೊಂಡು ಜನರಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ ತರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ಟಿಳಕರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಸ್ವರಾಜ್ಯ, ಸ್ವದೇಶಿ, ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಈ ನಾಲ್ಕು ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಆನ್ನಿ ಬೆಸನ್ಟರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹರಡಲು ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯರ ಮನದಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿಸಲು ಇಡೀ ದೇಶದ ಪರ್ಯಟನೆ ಕೈಕೊಂಡರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವು ದೇಶದ ಅನೇಕ ಯುವಪೀಳಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಆಯಿತು. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರು.
ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ, ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಕಾಲ ಸ್ಥಾಯಿಯಾದರು. ಆಗ ಪುಣೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದು ಆಗಿತ್ತು. ವೀರ ಸಾವರಕರ್, ಸೇನಾಪತಿ ಬಾಪಟ್ ಇಂತಹ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಸಹಾಧ್ಯಾಯಿಗಳ ಸಾಂಗತ್ಯ, ಭಾಟೆ, ಕರ್ವೆ, ರಾಜವಾಡೆಯವರ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು. ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಖಲೆ ಹಾಗೂ ಟಿಳಕರಂತಹ ಅಸೀಮ ದೇಶಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ವಿಚಾರ ಹಾಗೂ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಆಗಲೇ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಇಂಥವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಬಹಳಷ್ಟು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಯುವಪೀಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಹಾಕಿಕೊಂಡದ್ದಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿಲ್ಲ. ವಿದ್ಯಾವಂತರು ತಮ್ಮ ದೇಶದ ಭವಿಷ್ಯ ಹಾಗೂ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಚಿಂತನ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಅವರ ಘೋಷಣೆ ಯುವಕರನ್ನು ತಟ್ಟೆಬ್ಬಿಸಿತು. ಆಲೂರರು ಅದಕ್ಕೆ ಅಪವಾದವಿರಲಿಲ್ಲ. ಓದು ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ದೇಶಕಾರ್ಯ ಹೇಗೆ ಮತ್ತು ಯಾವ ಪ್ರಕಾರ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಕಾಡತೊಡಗಿತ್ತು. ಒಮ್ಮೆ ಪುಣೆಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಗೋಖಲೆಯವರಿಗೆ ಯಾವ ತರಹದ ದೇಶಕಾರ್ಯ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ ಗೋಖಲೆಯವರು ದೇಶ ಸೇವೆಯ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ವಕೀಲಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದು, ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಜನೆ ಮಾಡಬಹುದು, ಬಹರಗಾರ, ಪತ್ರಿಕಾಕರ್ತರಾಗಿ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾಗಿ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶಾಭಿಮಾನ, ತಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಪರಂಪರೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನ ನೀಡಬಹುದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಾಠಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದು ಇತ್ಯಾದಿ. ಆರ್ಥಿಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಯುವ ಜನರು ಹೊಸದಾಗಿ ಕಟ್ಟಬೇಕು ಎಂಬ ಈ ಮಾತುಗಳು ಆಲೂರರಿಗೆ ವೇದ ವಾಕ್ಯಗಳಾದವು. ಆಲೂರರು ಮೇಲೆ ಸೂಚಿಸಿದ ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೈ ಹಾಕಿದವರು. ಆಡು ಮುಟ್ಟದ ಗಿಡವಿಲ್ಲ ಆಲೂರರು ಮೆಟ್ಟದ ಕ್ಷೇತ್ರವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಗಾದೆ ಅವರು ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಪಸರಿಸಿತ್ತು.
ರಾಜಕೀಯ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರ ಕೊಡುಗೆ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಸೆಳೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು ತನ್ನ ಆಯುಷ್ಯ ಈ ಸೆಳುವಿನಲ್ಲಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಆಗಿನಿಂದ ಒಂದು ಕ್ಷಣವನ್ನು ಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವ್ಯರ್ಥ ಕಳೆದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಎಲ್. ಎಲ್. ಬಿ ಮಾಡಿ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಆಗ ತಾನೆ ವಕೀಲಿ ವೃತ್ತಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವರು ವಕೀಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಧುಮುಕಿದರು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಟಿಳಕರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕನ್ನಡ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಅಲೂರರು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಮಹತಿಯನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿಸಿದರು. ನಮ್ಮ ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೊಡಲು ಸ್ವದೇಶಿ ವಸ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ, ವಿದೇಶಿ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ತರುಣ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನೋಪಾಯ ಒದಗಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ. ಆಂಗ್ಲ ಶಿಕ್ಷಣವು ಆಡಳಿತ ಯಂತ್ರಕ್ಕೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಒಂದು ಕಾರಖಾನೆಯಂತೆ. ಇದರಿಂದ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಯಾಗದು. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಾಷೆ ಇವುಗಳ ಜ್ಞಾನ ಜನರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಲೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಿದರು, ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೂಡ ನಾವೇ ರೂಪಿಸಿ ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಓದು ಕಲಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅದನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಕೈಗಾರಿಕೆ ಹಾಗೂ ಕಸುಬು ಇವುಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣದ ವಿಷಯಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಕಡ್ಡಿಪೆಟ್ಟಿಗೆ ತಯಾರಿಕೆ, ಬಡತನ, ಹೆಣಿಗೆ, ಹೊಲಿಗೆ, ಮುದ್ರಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಕಸಬುಗಳನ್ನು ಇಂಥಹ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಲೂರರ ಎರಡು ವರ್ಷದ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ನೂತನ ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಆಯಿತು. ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಂಬಾ ಜೋಶಿ, ರಂಗನಾಥ ದಿವಾಕರ ಇವರು ಅಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು.
ಟಿಳಕರಂತೆ ಆಲೂರರು ಕೂಡ ತೀವ್ರಗಾಮಿಗಳು. ಸೂರತ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಟಿಳಕರ ಪರವಾಗಿ ನಿಂತವರು. ಹೋಮ್ರೂಲ್ ಲೀಗಿಗೆ ಆಲೂರರು ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಪ್ರಾಂತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ದುಡಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಬೇರೆ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳ ಸಹಮತವಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ೧೯೧೭ ರಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತ ಪ್ರಾಂತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಷತ್ತು ಸೇರಿದಾಗ, ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಕೂಡ ಇದರ ಲಾಭ ಸಿಗುವ ಆಸೆ ಚಿಗುರಿತು. ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನದ ಫಲವಾಗಿ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಷತ್ತು ವಿ.ಪಿ. ಮಾಧವರಾಯರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಸೇರಿತು. ಹೀಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆಲೂರರು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದರು.
ಆಲೂರರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭಾಷಣಗಳು ಜನರಲ್ಲಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿ, ಉತ್ಸಾಹ ತಂದವು. ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರೇಮ, ಸ್ವದೇಶಿ, ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಮೂರ್ತಿರೂಪ ತರುವ ಮಾರ್ಗ ತೋರಿಸಿದರು. ಜನಜಾಗೃತಿ ತಂದರು.
ಆಲೂರರು ಕಂಡ ಕರ್ನಾಟಕ
ಬ್ರಿಟಿಶರು ತಾವು ಗೆದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಡಳಿತದ ಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೋಸ್ಕರ ವಿವೇಚನೆಯಿಲ್ಲದೇ ವಿಭಜಿಸಿದರು. ಅವರು ಭೌಗೋಳಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ, ಭಾಷಿಕ ಭಿನ್ನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಲೇ ಇಲ್ಲ. ಕನ್ನಡಿಗರು ಮುಂಬೈ-ಕರ್ನಾಟಕ, ಹೈದರಾಬಾದ-ಕರ್ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಮದ್ರಾಸ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ್ದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕನ್ನಡಿಗರು ಪರಭಾಷಾ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮತನ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಪರದಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಬಹುಭಾಷಾ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಪಭಾಷಿಕರಿಗೆ ಸರಕಾರದಿಂದಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದಾಗಲೀ ಯಾವ ಸಹಾಯ ಹಾಗೂ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ದೊರಕಲಿಲ್ಲ.
ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಹಾಗೂ ಇತಿಹಾಸದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ ಆಲೂರರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಈಗಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ಗೋದಾವರಿಯವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿತ್ತು ಎಂದು ನಂಜುಂಡ ಕವಿಯ "ರಾಮನಾಥ ಚರಿತೆ" ಯಲ್ಲಿಯ ಎರಡನೆಯ ಸಂಧಿಯ ಪುರಾವೆ ಕೊಟ್ಟು ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಆಗ್ನೇಯದ ಸೀಮೆ ಪಿಲಿಕೊಟ್ವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿತ್ತೆಂದು ಮಾಮುಲ್ನಾರ್ ಎಂಬ ತಮಿಳು ಕವಿಯು ಬರೆದ "ಕುರುಂಟೋಕಾಯಿ" ವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದಆಧಾರ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದ ಸೀಮೆ ಮುಳುಬಾಗಿಲವರೆಗೆ ಹರಡಿತ್ತು ಎನ್ನಲು ಗಂಗಾದೇವಿಯ ಕಂಪರಾಯಚರಿತೆಯನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಬಲ ಎಂದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದವರ ಸೈನ್ಯದ ಬಲದ ಗತ್ತು ದೂರ ದೂರದವರೆಗೆ ಪಸರಿಸಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಿ ಕನ್ನಡಿಗರ ಗಡಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಚಾಲುಕ್ಯ-ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದಿಂದ ಗೋದಾವರಿಯವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿತ್ತು ಎಂದು ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗದ ಸಾಕ್ಷಿ ಪುರಾವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈಗಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಹಳ್ಳಿ ಪಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಊರಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಉರ್-ಉರು, ಪಾಳ್ಯ, ಕೊಪ್ಪ ಎಂದು ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಕನ್ನಡ ಹೆಸರುಗಳೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮರಾಠಿ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಶ್ರೀ ರಾಜವಾಡೆಯವರೂ ಕೂಡ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಅರಸುಮನೆತನಗಳಲ್ಲಿ "ಬಿಸಿಲೂಟದ" ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಜಕಣಾಚಾರ್ಯನು ಕಟ್ಟಿದ ಗುಡಿಗಳನ್ನು ಮರಾಠಿಗರು ಹೆಮ್ಮಾಡಪಂಥಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಟಿಳಕರು ಕೂಡ ಕನ್ನಡವು ಮುಂಚೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಭಾಷೆ ಆಗಿತ್ತು, ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮೊದಲ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಮರಾಠಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಜನವರಿ ಒಂದು ೧೯೦೭ ರ ಗುಲಬರ್ಗಾದ ಗುರ್ಲಹೊಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆಲೂರರು ಹಲವಾರು ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಕನ್ನಡಿಗರು ತಮ್ಮ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಾವುಟವನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಉತ್ತರದವರೆಗೆ ಹಾರಿಸಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಆಲೂರರ ಸಮಕಾಲೀನರಾದ ನಾರಾಯಣ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಾಜಪುರೋಹಿತರು ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂಶೋಧಾತ್ಮಕ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನ್ನಡಿಗರ ಮುನ್ನಡೆಯನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಪತ್ರಿಕೆಯಾದ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತಮ್ಮ ಶೌರ್ಯ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಆಳಿ ಮೆರೆದ ಕನ್ನಡಿಗರು ಈಗ ಅಭಿಮಾನಶೂನ್ಯರಾಗಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಅವರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರ ಕಟ್ಟುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಅಣಿ ಮಾಡಿದರು ಆಲೂರರು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಆಲೂರರದು ಸಿಂಹದ ಪಾಲಿದೆ. ಒಡೆದ ಕನ್ನಡಿಯಂತಿದ್ದ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಅಖಂಡತ್ವದ ಕಲ್ಪನೆ ಕೊಟ್ಟವರೇ ಆಲೂರರು. ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಭೂಪಟದಲ್ಲಿ ತುಂಡು ತುಂಡಾದರೂ ಕೂಡ ಚೈತನ್ಯಯುಕ್ತವಾದ ಕನ್ನಡಿಗರ ಆರಾಧ್ಯ ದೈವತವನ್ನು ಕಂಡರು. ಅದನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದರು, ಪ್ರೀತಿಸಿದರು, ಅದರ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ಅವಿರತ ಶ್ರಮಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇದೇ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕನ್ನಡಿಗನಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯಾಸಪಟ್ಟರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಭೂಪಟವು ಬರೀ ರೇಖಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಚೈತನ್ಯದಾಯಕ ಮೂರ್ತಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಈ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು.
ಆಲೂರರು "ಕರ್ನಾಟಕತ್ವ"ದ ಕುರಿತು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕೆಲವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖಂಡರಾದ ಕೌಜಲಗಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾಯರು ಹಾಗೂ ಗಂಗಾಧರರಾವ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಪ್ರಾಂತೀಯತೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಕ್ಯತೆಗೆ ಘಾತಕ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಾದಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಆಲೂರರು ಲೇಖನಗಳ ಮಾಲಿಕೆಯನ್ನು ಬರೆದರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಸೇವೆಯೇ ದೇಶ ಸೇವೆ ಎಂದು ಸಾರಿದರು. ಮುಂದೆ ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು "ಕರ್ನಾಟಕಾಂತರ್ಯಾಮಿಯಾದ ಭಾರತಿ ದೇವಿಗೆ ನವೋ, ಭಾರತಾಂತರ್ಯಾಮಿಯಾದ ಭೂದೇವಿಗೆ ನಮೋ" ಎಂದು ಹೇಳಿ, ವಿಶ್ವ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ, ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕರ್ನಾಟಕತ್ವವು ಇದು ಸಂಕುಚಿತ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಧೃಢವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು. ಹೇಗೆ ಪರಮಾತ್ಮನ ವಿಶ್ವಶಕ್ತಿಯು ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ, ಅದೇ ತರಹ ವಿಶ್ವದ ಒಂದು ಭಾಗವಾದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವಶಕ್ತಿಯ ಅಂಶ ಅಡಗಿದೆ, ಹಾಗೆಯೆ ಕರ್ನಾಟಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಆ ಶಕ್ತಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಂತಗಳು ನಿರ್ಮಾಣ ಆದರೂ ಕೂಡ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನ್ನು ಕಾಣಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತವಿದೆ ಎಂಬ ಅವರ ಕಲ್ಪನೆ ಅದ್ವೈತಪರವಾದದ್ದು. ವಿಶ್ವವೇ ದೇವಾಂಶ ಸಂಭೂತವಾದಾಗ, ಭಾರತವೇನು, ಕರ್ನಾಟಕವೇನು ಇವೆಲ್ಲದರಲ್ಲಿ ದೈವತ್ವ ಇದ್ದೇ ಇದೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಯಾಕೆ ಪರದಾಡಿದರು ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಜನರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಲು ಆಗ ಅದು ಅತಿ ಅವಶ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಕನ್ನಡಿಗರೇ ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡದ ಸೇವೆ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ ಇನ್ನಾರು ಮಾಡುವರು? ಕುವೆಂಪು ವಿರಚಿತ ಕವನ "ಭಾರತ ಜನನಿಯ ತನುಜಾತೆ ಜಯಹೇ ಕರ್ನಾಟಕ ಮಾತೆ" ಇದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕವು ಭಾರತೀಯತೆಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ವಿಷಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕನ್ನಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಿರಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಜನ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವದು ರಾಷ್ಟ್ರಾಭಿಮಾನದ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿತ್ತು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಜೋಸೆಫ್ ಮ್ಯಾಜ್ಜಿನಿ ಆಲೂರರು
೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಯುರೋಪ ಖಂಡದಲ್ಲಿಯ ಅನೇಕ ರಾಜಕೀಯ ಆಗು ಹೋಗುಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಏಕೀಕರಣ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಘಟನೆಯೆಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರ ಮತ. ನೆಪೋಲಿಯನ್ ಬೊನಾಪಾರ್ಟೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ವಿಜೇತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತಮ್ಮತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಹೀಗಾಗಿ ೧೮೪೮ ರಲ್ಲಿ ಇಟಲಿ ವಿಧ ವಿಧ ಪರಕೀಯ ರಾಜಮಹಾರಾಜರು ಆಳುವ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಂದು ಸಮೂಹವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಯಾವಪ್ರಕಾರದ ಏಕತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ-ಭೌಗೋಳಿಕ, ರಾಜಕೀಯ, ಭಾಷಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಇತ್ಯಾದಿ. ಅಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜೊಸೆಫ್ ಮ್ಯಾಜಿನಿಯೆಂಬ ತರುಣನು ಮುಂದೆ ಬಂದು ಜನರಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣದ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಜಾಗೃತಿ ತಂದ ಮಹಾಪುರುಷ. ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಕೂಡ-ಭೌಗೋಳಿಕ, ರಾಜಕೀಯ, ಭಾಷಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಐಕ್ಯತೆಯ ಅಭಾವವಿತ್ತು. ಮ್ಯಾಜಿನಿಯಂತೆ ಆಲೂರರು ಜನರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡಿಗರ ಏಕೀಕರಣದ ಅರಿವು ತರಲು ಬಹಳ ಹೆಣಗಾಡಿದ ಜೀವ.
ಆಲೂರರು ಹಂಪಿಯ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗೆ ಹೋದಾಗ ವಿಜಯನಗರದ ಭವ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಕಂಡು, ಅದು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನಾಳಿದ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನಂತಹ ಧೀಮಂತ ಸಾಮ್ರಾಟನು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಆಳಿದವನು ಎಂಬ ಸತ್ಯದ ಅರಿವು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ದಿನ ಹೌದು. ಅದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ದಿನ ಕೂಡ, ಆ ಕ್ಷಣದಿಂದ ಶುರುವಾಯಿತು ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣದ ಆಲೋಚನೆ.
ರಾಜಕೀಯ ಜಾಗೃತಿ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿದ್ದ ಪುಣೆಯಿಂದ ಮರಳಿದ ಆಲೂರರಿಗೆ ಕಂಡದ್ದು ಮಲಗಿ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಧಾರವಾಡವನ್ನು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಇರುವ ಅನಾಸ್ಥೆ ಕಂಡು ಮರುಗಿದರು. ಮುಂಬೈ-ಕರ್ನಾಟಕ, ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿರುವ ಕನ್ನಡಿಗರು ಮರಾಠಿಗರ ಪೊಳ್ಳು ಅಹಂಕಾರಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಾಷೆ, ಸಂಗೀತ, ಕಲೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಅತಿಶಯ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುವ ಮರಾಠಿಗರ ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡಿಗರಿಗೆ ತಾವು ಕ್ಷುಲ್ಲಕರು, ತಮಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡಲು ಏನೂ ಇಲ್ಲವೆಂಬ ಭಾವನೆ ಬರತೊಡಗಿತು. ಬಂಗಾಲಕ್ಕೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಉಜ್ವಲ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ ಅನೇಕ ಸಂತರು, ರಾಷ್ಟ್ರ ಕಟ್ಟುವರು ಆಗಿ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಇಂತಹದೇನು ಇಲ್ಲೆಂದು ಕೀಳುತನ ಭಾವಿಸಿದರು. ಇಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡಾಭಿಮಾನ, ತಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅರಿವು ಹುಟ್ಟಿಸುವದೇ ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದೆಣಿಸಿ ಆಲೂರರು ಕಾರ್ಯವೃತ್ತರಾದರು.
ಆಲೂರರು ಇಟಲಿಯ ಜೊಸೆಫ್ ಮ್ಯಾಜಿನಿಯಂತೆ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಹೋದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನರ ಮನದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಖಂಡತೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಲು ಶತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ರಾಜ್ಯದ ಐಕ್ಯತೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಎಲ್ಲ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣದ ಅಡಿಗಲ್ಲು ಹಾಕಿದರು. ಮುಂದೆ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವರು ಅನೇಕರು. ವಿಚಾರವಾದಿ ಹಾಗೂ ಧ್ಯೇಯವಾದಿ ಆದ ಮ್ಯಾಜಿನಿಯ ಬರಹಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವದ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬರಹಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಅನೇಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಯೋಧರು ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಕಾರಣೀಭೂತರಾದರು. ಮುಂದೆ ಗೆರೆಬಾಲ್ಡಿ ಹಾಗೂ ಕವೂರ್ ಯುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಕೂಟನೀತಿಯಿಂದ ಇಟಲಿಯ ಏಕೀಕರಣ ಸಾಧ್ಯ ಮಾಡಿದರು. ಅದೇ ತರಹ ಅಲೂರರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ವೀರ ಸೈನಿಕರು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ (ಇದು ಗಾಂಧೀವಾದ) ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣ ಸಾಧ್ಯಮಾಡಿದರು. ಆಲೂರರ ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ ಹಾಗೂ ಅವರ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಯೋಧರು ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಸೂರ್ಯನಾಥ ಕಾಮತರು ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ೧೯೧೬ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಭೆಯನ್ನು ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಆಲೂರರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೂಡುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಸಭೆ ೧೯೨೦ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಕನ್ನಡಿಗರನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ, ನಾಗಪೂರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅಣಿಮಾಡಿತು. ಆಲೂರರ ಸಹಯೋಗಿಯಾದ ಕಡಪ ರಾಘವೇಂದ್ರರಾಯರು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಕೊಂಡು ಜನರನ್ನು ಹುರಿದೆಬ್ಬಿಸಿದರು. ಇವರುಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ೮೦೦ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು. ಈ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಮಿಟಿ ಏರ್ಪಡಿಸುವ ಪರವಾನಗಿ ಕೊಟ್ಟರು. ಇದು ಏಕೀಕರಣದ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಆದ ಒಂದು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ನಿರ್ಣಯ. ೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಷತ್ತು ವಿ.ಪಿ. ಮಾಧವರಾವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತು. ಆಗಿನಿಂದ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಖಾದಿ, ಆಯುರ್ವೆದ, ಇತಿಹಾಸ, ಉದ್ಯೋಗ, ವಾಣಿಜ್ಯ, ಪತ್ರಿಕಾರಂಗ, ಕ್ರೀಡೆ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಭೆ ಸಮಾರಂಭಗಳು ಕರ್ನಾಟಕತ್ವವನ್ನು ಸಾರಿದವು ಮತ್ತು ಅಖಂಡ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಚಾಲನೆ ದೊರಕಿತು. ೧೯೨೪ ರ ಬೆಳಗಾವಿ ಅಧಿವೇಶನವು ಏಕೀಕರಣದ ಚಳುವಳಿಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ದಾಪುಗಾಲು ಹಾಕಿತು. ಅಧಿವೇಶನದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ವಿಜಯನಗರ ಎಂದು ಕರೆದು, ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಿರಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನರಿಗೂ ಹಾಗೂ ಅನ್ಯರಿಗೂ ಇದೊಂದು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ-ಸಂದರ್ಭವಾಯಿತು. ಇದೇ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಹುಯಿಲಗೋಳ ನಾರಾಯಣರಾಯರು ಬರೆದ "ಉದಯವಾಗಲಿ ನಮ್ಮ ಚೆಲುವ ಕನ್ನಡನಾಡು" ಎಂಬ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಗಂಗೂಬಾಯಿ ಹಾನಗಲ್ ಅವರು ಹಾಡಿದರು. ಇದು ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಆಲೂರರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪುಢಾರಿಗಳು ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದು ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧ್ಯ ಮಾಡಿದರು.
ಟಿಳಕರು ಗಣೇಶೋತ್ಸವ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಾಗೂ ನಾಡಹಬ್ಬ, ಪಂಪೋತ್ಸವ, ವ್ಯಾಸೋತ್ಸವ, ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಉತ್ಸವ, ವಿಜಯನಗರೋತ್ಸವ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಉತ್ಸವ, ಬಸವೇಶ್ವರ ಉತ್ಸವ ಮುಂತಾದ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಏಕತೆಯ ಭಾವತರಲು ದೇಶಿ ಆಟಗಳು, ಭಾಷಣಗಳು, ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ನಡೆಯಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಬೆಂಗಳೂರು, ಗದಗ, ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಮುಂತಾದ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಛೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಕಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಪೋಷಣೆಗೆ ಹಾಗೂ ಉನ್ನತಿಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಎಲ್ಲದರ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತನೆ, ಕಳಕಳಿ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ಅವಿರತವಾಗಿ ಹೆಣಗಾಡಿದರು. ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಆಲೂರರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರಾಣೋಪಾಸಕರೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಗ್ಗೆ ಇಷ್ಟು ಚಿಂತನೆ ಹಾಗೂ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿಷ್ಟೆಯಿಂದ ಮಾಡಿದವರು ಇವರೊಬ್ಬರೇ ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ.
ಆಲೂರರ ಸಾಹಿತ್ಯ/ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೊಡುಗೆ
ಕನ್ನಡದ ಅಭಿಮಾನ ಆಲೂರರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಿಂದಲೇ ಇತ್ತು. ಪುಣೆಯ ಫರ್ಗುಸನ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕನ್ನಡಿಗರನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಕನ್ನಡ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಾಲೇಜು ವಾಚನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಇಡಬೇಕೆಂದು ಬೇಡಿಕೆ ಇತ್ತರು. ಧಾರವಾಡಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಅಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಮುಂದಾಳುತನದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ನಾಟಕ, ಸಮ್ಮೇಳನಗಳು, ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳು ಹಾಗೂ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು, ಗೌರವ ತರಲು ಬಹಳ ಸಹಾಯವಾದವು.
ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ವಿದ್ಯಾವರ್ಧಕ ಸಂಘದ ಕಾರ್ಯಭಾರ ಹೊತ್ತರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ೧೮೯೦ ರಲ್ಲಿ ರಾ.ಹ. ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಅನೇಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಈ ಸಂಸ್ಥೆ ಕನ್ನಡ ಗ್ರಂಥ ಪ್ರಕಾಶನ, ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಪ್ರಕಟಣೆ, ಲೇಖಕರಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಇವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಮರಾಠಿ ಪ್ರಭಾವದ ಕಾರಣ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಗ್ರಂಥಗಳು ಇಲ್ಲದ್ದು ಕಂಡುಕೊಂಡರು, ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಏಕರೂಪತೆ ಇಲ್ಲದೇ ಇರುವದು ಗ್ರಂಥ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಆತಂಕವೆಂದೆಣಿಸಿ ಏಕರೂಪತೆ ತರಲು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಅವರ ಶ್ರಮದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ೧೯೦೭ ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕಸಂಘದ ವಾರ್ಷಿಕ ಅಧಿವೇಶನದ ಅಂಗವಾಗಿ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕನ್ನಡ ಗ್ರಂಥಕರ್ತರ ಸಮ್ಮೇಳನ ನಡೆಸಿದರು. ಈ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಗ್ರಂಥಕರ್ತರು, ವಿದ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಶಿಕ್ಷಕರು ಸೇರಿ, ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮ್ಮತವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆಯಾಗಬೇಕು ಹಾಗೂ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ರಂಥಮಾಲೆ" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಕಾಶಕ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ತೀರ್ಮಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮರುವರುಷ ಮತ್ತೆ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮೇಳನ ಸೇರಿತು. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮೇಳನ ಜರುಗಬೇಕೆಂದು ಆಲೂರರು ಆರು ವರ್ಷ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ೧೯೧೫ ರಲ್ಲಿ ದಿವಾನ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯರ ಹೆಸರಿನ ಬಲದಿಂದ ಅಖಿಲ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಲನದ ರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಈಗಿನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿಗೆ ಮಾತೃ ಸ್ವರೂಪವಾಯಿತು. ೧೯೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ರಂಥ ಪ್ರಸಾರಕ ಮಂಡಲ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಆಲೂರರು ಕಾರಣಕರ್ತರಾದರು. ಇವರದೇ ಆದ ಶಿಕ್ಷಣ ಮೀಮಾಂಸೆ ಹಾಗೂ ಸಂಸಾರ ಸುಖ ಎಂಬ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಮುಂದೆ ಹೊಸ ಗ್ರಂಥಗಳು ಬರದೇ ಇದ್ದದ್ದರಿಂದ ಮುದ್ರಣ ನಿಂತುಹೋಯಿತು.
ಧಾರವಾಡದ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಮಹತ್ವದ ರಾಜಕೀಯ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಭಿಸಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ವಾಚನಾಲಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ವಾಚನಾಲಯಗಳು ರಾಜಕಾರಣ ಹಾಗೂ ವಾಙ್ಞಯಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವ ಕೊಂಡಿ, ಎಲ್ಲ ಕಡೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರೆ ಅಖಂಡತೆ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಸುಲಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಬಲವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು. ಇದೇ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಇಡೀ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ವಾಚನಾಲಯಗಳ ಜಾಳಿಗೆಯನ್ನೇ ಹಬ್ಬಿಸುವ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಮುಂದೆ ಮುನ್ನಡೆ ಸಾಧಿಸಿದ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಆಲೂರರ ವಾಚನಾಲಯ ಪ್ರಚಾರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಾಚನಾಲಯಗಳು ಊರು, ಜಿಲ್ಲೆ ಹಾಗೂ ತಾಲ್ಲೂಕು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಆಲೂರರ ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಪಂಚ
ಗೋಖಲೆ, ರಾನಡೆ ಹಾಗೂ ಟಿಳಕರ ಪುಣೆಯ ಶಕ್ತಿಯುತ ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಧಾರವಾಡಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಲೇ ಆಲೂರರ ಉತ್ಸಾಹ ತಣ್ಣಗಾಯಿತು. ಕಾರಣ ಇಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಉತ್ಸಾಹವಿಹೀನ ವಾತಾವರಣವಿತ್ತು. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ಇದ್ದ ನಿರಾದರ, ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಅಳಿದು ಹೋದ ಮುಂದಾಳುತನವಿಲ್ಲದ ಜನರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಕನ್ನಡದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಪಣತೊಟ್ಟರು. ಧಾರವಾಡದ ವಿದ್ಯಾವರ್ಧಕ ಸಂಘದ ವಾಚನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಹೊಕ್ಕಾಗ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೇಲಿನ ಧೂಳು ಕಂಡು ರಾನಡೆಯವರು ಹೇಳಿದ, ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೇಲಿನ ಧೂಳು ಜಾಡಿಸಿ, ಗ್ರಂಥ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮಾಡುವದು ಕೂಡ ಒಂದು ದೇಶ ಕಾರ್ಯ ಎಂಬ ಮಾತು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಬಂತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸಂಘದ ಕಾರ್ಯಭಾರವನ್ನು ತಾವೇ ಹೊತ್ತರು.
ಮುಂಬೈ-ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರಾಂತದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ, ಬೆಳಗಾವಿ, ಧಾರವಾಡ, ಬಿಜಾಪುರ, ಹಾಗು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಸೋಲಾಪುರದ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು, ಮಂಗಳವಾಡೆ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ಕನ್ನಡ ಮಾತಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಶಾಲೆಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರಾಠಿ ಕಲಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಗ್ರಂಥಗಳು ಬರದೇ ಇರುವದಕ್ಕೆ ಮರಾಠಿಗೆ ಇರುವ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವೇ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.
ಆಲೂರರ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ೧೯೦೭ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ವಿದ್ಯಾವರ್ಧಕ ಸಂಘದ ವಾರ್ಷಿಕ ಅಧಿವೇಶನದ ಅಂಗವಾಗಿ, ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕನ್ನಡ ಗ್ರಂಥಕರ್ತರ ಸಮ್ಮೇಳನ ಸೇರಿಸಿ, ಎಲ್ಲ ಭಾಗದವರು ಒಪ್ಪುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ರಂಥ ಮಾಲೆ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸತಕ್ಕದ್ದು ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.
ಈ ಅಧಿವೇಶನಗಳು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಜರುಗಿ, ಕೊನೆಗೆ ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಅಖಿಲ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಡೆದು, ಈಗಿನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು. ಈ ಸಮ್ಮೇಳನವನ್ನು ಆಲೂರರು ಧಾರವಾಡದಿಂದ ನಡೆಸಿದರು. ಇದರ ವಿವರ ಅವರೇ ಬರೆದ ವಾಗ್ಭೂಷಣದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದೆ. ೧೯೨೦ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಆಲೂರರು ಆರು ಕನ್ನಡ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲೋಕಬಂಧು, ಚಂದ್ರೋದಯ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ ವೃತ್ತ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಕೇಸರಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಂಪಾದಕೀಯ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಅರವಿಂದ ಘೋಷರ ಪತ್ರಗಳ ಭಾಷಾಂತರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಓದುಗರಿಗೆ ಬಂಗಾಲದ ಈ ಅಪೂರ್ವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.
ಕನ್ನಡ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಟಿಳಕರ ಮರಾಠಿ ಕೇಸರಿಯ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಹಾಗೂ ಜನ ಜಾಗೃತಿಗೆ ಸಹಾಯಕರಾದರು.
ಕರ್ಮವೀರ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸರ್ವತೋಮುಖ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ಚಿಂತನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದ ಗೋಲಿಬಾರು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮೂವರು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ಸತ್ತಾಗ ಆಲೂರರ ಕರ್ಮವೀರದಲ್ಲಿಯ "ಭೂರಕ್ಕಸಾಯ ಸ್ವಾಹಾ" ವೆಂಬ ಲೇಖನ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆಯಿತು.
"ಜಯಕರ್ನಾಟಕ" ಈ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಲೇಖಕರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು, ಸಣ್ಣ ಕತೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಪತ್ರಿಕೆ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿತ್ತೆಂದರೆ ಮರಾಠಿ ವಿಶ್ವಕೋಶದ ಸಂಪಾದಕರಾದ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಿ ಸಾರಸ್ವತ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದ ಡಾ. ಕೇತಕರರು ಹೊಗಳಿ ಇಂಥಹ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮಾತನ್ನು ಆಲೂರರು ಕರ್ನಾಟಕತ್ವದ ವಿಕಾಸದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.
ಗ್ರಂಥಕರ್ತರು/ಇತಿಹಾಸಕಾರರು
ಮರಾಠಿಯ ಪ್ರಭಾವದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಆಗಿನ ಬಾಂಬೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಗ್ರಂಥ ರಚನೆಗೆ ಆಸ್ಪದವಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಈ ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದೆ. ಜನರಲ್ಲಿ ದೇಶ ಭಕ್ತಿ ಮೂಡಿಸಲು, ತಮ್ಮ ಘನ ಇತಿಹಾಸ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ನೀಡಲು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬರವಣಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಆಲೂರರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ರಂಥಮಾಲೆ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಗ್ರಂಥ ಪ್ರಸಾರಕ ಮಂಡಲವೆಂಬ ಸಹಕಾರಿ ಪ್ರಕಾಶನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಅಭಾವವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಟ್ಟವು. ಆಲೂರರು ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು-ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಇರಬಹುದು.
೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ "ಕರ್ನಾಟಕ ಸಿಂಹಾಸನ ಸ್ಥಾಪನಾಚಾರ್ಯ ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ"
ಪ್ರಕಟಿತವಾಯಿತು. ವಿಜಯನಗರ ರಾಜ್ಯ ಸಂಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ
ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತದನಂತರದ ಸಂಶೋಧನಗಳ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ಈಗ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿದೆ.
ವೆಂ.ನ. ಮಗದಾಳರೊಂದಿಗೆ ಕೂಡಿ "ಶಿಕ್ಷಣ ಮೀಮಾಂಸೆ" ಯನ್ನು ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಹೊರತಂದರು. ಅವರ ಜನಪ್ರಿಯ ಗ್ರಂಥವಾದ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ" ೧೯೧೭ ರಂದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕನ್ನಡಿಗರ ಮುಂದೆ ಇಡಲು ಬರೆದ ಗ್ರಂಥ. ಕರ್ನಾಟಕವು ಚೈತನ್ಯಯುಕ್ತವಾದ ಘನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರವೆಂದು ಪುರಾವೆ ಸಹಿತ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಗ್ರಂಥವು ಮುಂದೆ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅನೇಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಯೋಧರ ಮತ್ತು ಚಳುವಳಿಗಾರರಿಗೆ ಪ್ರೇರಕ ಹಾಗೂ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕವಾಯಿತು ಎಂದು ಸೂರ್ಯನಾಥ ಕಾಮತರು ತಮ್ಮ "ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಸ್ಮೃತಿಗಳು" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅದೇ ವರ್ಷ "ನಾವು ಈಗ ಬೇಡುವ ಸ್ವರಾಜ್ಯ" ಪ್ರಕಟಿತವಾಯಿತು.
೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಸುಖವೂ ಶಾಂತಿಯೂ ಭಾಗ ೧ ಹಾಗೂ ಭಾಗ ೨ ಹೊರಬಂದಿತು.
ಆಲೂರರು "ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ" ಬರೆದು ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರು ಹೇಗೆ ಧೈರ್ಯಸ್ಥೈರ್ಯದಿಂದ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಸಂಘರ್ಷ ಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಜನರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಜಾಗೃತ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವದ ಮೀಮಾಂಸೆ" ಎಂಬ ಈ ಕಿರು ಗ್ರಂಥವು ಆಧ್ಯಾತ್ಮ, ವೇದಾಂತ, ಭಾರತೀಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ತಳಹದಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆಲೂರರು ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಪುರುಷನಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಜೀವಕ್ಕೆ, ಮನಸ್ಸು, ದೇಹ ಮತ್ತು ಆತ್ಮವು ಹೇಗೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ಘಟಕವೋ ಹಾಗೆ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಇವು ಮೂರು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರವೆನಿಸಲಾರದು. ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸಮಾಜವೇ ದೇಹ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮನಸ್ಸು ಹಾಗು ಇವುಗಳ ಏಕಸೂತ್ರತೆ ಒಂದೇ ಜೀವವಾಗಿ ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಬೇಕು. ಇದೇ ಆಲೂರರು ಹೇಳುವ ಆತ್ಮ.
"ಕರ್ನಾಟಕದ ವೀರರತ್ನಗಳು" ಈ ಹೊತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಶೂರ ವೀರ ಅರಸರ, ಸೇನಾಪತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಟ್ಟು ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಧೈರ್ಯ ತುಂಬುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಆಲೂರರ ಮನಸ್ಸು ಕೊನೆ-ಕೊನೆಗೆ ತತ್ವಜ್ಞಾನದತ್ತ ಸೆಳೆದ ಕಾರಣ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೫೭ ರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ "ಗೀತಾ ಪ್ರಕಾಶ", "ಗೀತಾ ಪರಿಮಳ", "ಗೀತಾ ಸಂದೇಶ", "ಗೀತಾ ಭಾವ ಪ್ರದೀಪ" ಎರಡು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, "ಶ್ರೀಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಮೂಲಸಿದ್ಧಾಂತ" ಹಾಗೂ "ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತ ಪ್ರವೇಶಿಕಾ" ಇತ್ಯಾದಿ ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಂಥಗಳು ಹೊರಬಂದವು. ಗೀತೆಯ ಕುರಿತು ಚಿಂತನವನ್ನವರು ೧೯೩೧ ರಲ್ಲಿ ಕಲಘಟಗಿಯಲ್ಲಿನ ಕಾರಾಗೃಹದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮಾಡಿದರು.
"ನನ್ನ ಜೀವನ ಸ್ಮೃತಿಗಳು" ಇದು ಪೂರ್ವರಂಗ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ ರಂಗ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ೧೯೪೦ ಹಾಗೂ ೪೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕತ್ವದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ನಾಟಕತ್ವವು ಕೂಡ ವಸುಧೈವ ಕುಟುಂಬಕವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸಂಕುಚಿತವಲ್ಲದೇ ವಿಸ್ತೃತ ಅರ್ಥವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಉನ್ನತಿಯು ಕರ್ನಾಟಕ ದೇವಿಯ ಉಪಾಸನೆಯ ಬಲದಿಂದಲೇ ಭರತ ಖಂಡ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗಬಲ್ಲದೆಂದು ಭರವಸೆ ತನಗಿದೆಯೆಂದು ಅವರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಅವರು ಮುಕ್ತರಾಗಲಿಲ್ಲ, ಅವರನ್ನು ಅದು ಸದಾ ಕಾಡಿಸಿತು. ತಮ್ಮ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕತ್ವದ ಸೂತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕತ್ವದ ವಿಕಾಸ ಈ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಸಿದರು. ಅವು ೧೯೫೦ ಹಾಗೂ ೧೯೫೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡವು.
ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವದ ಕರ್ತರು
೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಹಾಗೂ ೨೦ ರ ಮೊದಲ ವರುಷಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಆಡಳಿತದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರುತ್ಥಾನವಾಯಿತು. ಜನರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿರಿಮೆ ಹಾಗೂ ವೈಭವಪೂರ್ಣ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬಿತ್ತರಿಸಲು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಇತಿಹಾಸ ರಚನೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಅತೀ ಅಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಮಹದೇವ ಗೋವಿಂದ ರಾನಡೆಯವರು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ "ಮರಾಠಾ ಸತ್ತೆಯ ಉದಯ" ವೆಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದರು. ಜನರಲ್ಲಿ ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ, ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಸಾಹಸಪೂರ್ಣವಾದ ಇತಿಹಾಸದ ಅರಿವು ಮೂಡಲು, ಹಾಗೂ ಈ ಇತಿಹಾಸದಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹತುಂಬಿ ಬ್ರಿಟಿಶ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಧೈರ್ಯ ಬರಲು ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕವಿದು.
ಅದೇ ಪ್ರಕಾರ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಹೋದ ಕನ್ನಡಿಗರನ್ನು ಒಂದು ಕಡೆ ತರಲು, ಸ್ವಾಭಿಮಾನಶೂನ್ಯರಾಗಿ, ತಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನೇ ಕಳಕೊಂಡು ನಿರಾಶರಾಗಿದ್ದ ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ತುಂಬಲು, ತಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಐತಿಹಾಸಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಭವದ ಕಲ್ಪನೆ ಕೊಡಲು ಆಲೂರರು ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವವೆಂಬ ಕಿರಿದಾದರೂ ಅಷ್ಟೇ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದರು.
ಮೊದಲೆರಡು ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕವು ಮೃತರಾಷ್ಟ್ರವಲ್ಲವೆಂದು ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮೂರನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಾಗೂ ಶಾಸನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಸ್ತಾರವು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುಳುಬಾಗಿಲವರೆಗೆ, ಆಗ್ನೇಯದಲ್ಲಿ ಪುಲಿಕೋಟೆಯವರೆಗೆ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಗೋದಾವರಿಯವರೆಗೆ ಹರಡಿತ್ತು ಎಂದು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕ ಈಗ ಕರಗಿ ಹೋಗಿ ಬರೀ ಕಾಲು ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ "ಕರ್ನಾಟಕ" ಈ ಹೆಸರಿನ ಜನ್ಮ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೂಡ ವಿವರಣೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಈಗಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಕನ್ನಡ ಶಬ್ದಗಳು ಇನ್ನೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ರಾಜಪುರೋಹಿತರು ೩೨ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೇಸರಿ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ವ ಕರ್ನಾಟಕ" ವೆಂಬ ಲೇಖನಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದರು. (ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಲೇಖಕರ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಕ್ವಾರ್ಟೆರ್ಲಿ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ದ ಮಿಥಿಕ್ ಸೊಸಾಯ್ಟಿ, ನಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು) ತಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವ ಕೆಲ ಮಹತ್ವದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಓದುಗರ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟು ಸಂಶೋಧಕರು ಮುಂದೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು ಸಿಕ್ಕಿವೆ, ಮರಾಠರಿಗೆ ವೀರಗಲ್ಲಿನ ಕಲ್ಪನೆಯಿಲ್ಲ ಹೀಗಾಗಿ ಅವು ಕನ್ನಡಿಗರದೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಅಲ್ಲಿಯ ಊರುಗಳು, ಪಟ್ಟಣಗಳು, ಮರಾಠಿಗರ ಕುಲದೇವತೆಗಳು, ಎಷ್ಟೋ ಜನರ ಹೆಸರುಗಳು ಎಲ್ಲ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕನ್ನಡಿಗರು ಈಗಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಗೋದಾವರಿಯವರೆಗೆ ಹರಡಿತ್ತು ಎಂದು ಖಡಾಖಂಡಿತವಾಗಿ ಆಲೂರರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಭೂತಿಗಳು ಎನ್ನುವ ತಮ್ಮ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಕರ್ನಾಟಕದ ವೈಭವದಿಂದ ಮೆರೆದ ಅರಸರು, ಆಳರಸರು, ಕವಿಗಳು, ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಲೇಖಕರು, ಸಂತರು, ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರು ಮುಂತಾದವರುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕನ್ನಡಿಗರಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ.
ಐದನೆಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಆಲೂರರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಇಲ್ಲದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಿ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ವರ್ಗಿಕರಣ ಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಕಲೆ ಹಾಕುವದು, ನಶಿಸಲು ಕೊಡದೆ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವದು ಕೂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಸೇವೆ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದರು. ಸರಕಾರದಿಂದ ಈ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಆಗದಿದ್ದರೆ, ಸಂಘ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಶಿಲಾ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿ, ಮುದ್ರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆಲೂರರ ಪ್ರಕಾರ ಇತಿಹಾಸ ಅಧ್ಯಯನದ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಈ ಪ್ರಕಾರ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು ಶಿಲಾಶಾಸನ, ತಾಮ್ರಪಟಗಳು, ಮಾಸತಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪೂರ್ವಕಾಲದ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ವಾಙ್ಮಯ, ಪರದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಕರು ಬರೆದ ಬರಹಗಳು, ಪರಂಪರಾಗತವಾದ ಕತೆಗಳು, ಸ್ಥಳ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಗಳು, ಆಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳು. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಅಗೆತ. ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ ಇವೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗೆ ಆಲೂರರು ಹೆಸರಿಸಿದ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಅದೇ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧಕ ಜಗತ್ತು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದು ಆಲೂರರ ಮುಂದಾಲೋಚನೆಗೆ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿದೆ. ಮೇಲ್ಕಾಣಿಸಿದ ಅಧಿಕೃತ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ಮೂಲ ಪುರುಷರೇ ಆಲೂರರು.
ಆರನೆಯದಿಂದ ಹನ್ನೊಂದು ಪ್ರಕರಣದವರೆಗೆ ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಅರಸುಮನೆತನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೊಟ್ಟ ಮುಖ್ಯವಾದ ಅರಸು ಮನೆತನಗಳ ವಂಶಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೇನು ಮಹತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಅರಸುಮನೆತನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ, ಆಲೂರರು ಅಮೋಘವರ್ಷನ ತರುವಾಯ ಪ್ರಬಲ ರಾಜರು ಇರಲಿಲ್ಲ, ಹೀಗಾಗಿ ನೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿಯೇ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ತದನಂತರ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶಿಲಾಲಿಪಿಗಳು ಸಿಕ್ಕಿ ಅಮೋಘವರ್ಷನ ತರುವಾಯ ಬಂದ ಮೂರನೇ ಇಂದ್ರ, ಮೂರನೇ ಕೃಷ್ಣ ಇವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಿದ್ದರು, ಮೊದಲಿನವನು ಉತ್ತರಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಕೊನೆಯವನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಸಿಂಹಳದ ತನಕ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಜಯಭೇರಿ ಹೊಡೆದರು. ಈ ಮಾತಿಗೆ ಕರ್ಹಾಡ, ದೇವಾಲಿ, ಸಾಂಜನ, ಜೂರಾ, ನೀಲಕಂಠಿ, ಕೊಳಗಲ್ ಮುಂತಾದ ತಾಮ್ರಪಟಗಳು ಮತ್ತು ರಾಮೇಶ್ವರದಲ್ಲಿಯ ವಿಜಯ ಗೋಪುರ, ಸೋಮದೇವ ಸೂರಿಯ ಯಶಸ್ತಿಲಕ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ. (ಪುಟ ೯೨, ).
ಪ್ರಕರಣ ಹನ್ನೆರಡರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ವೈಭವದ ವರ್ಣನೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಕಲಾತ್ಮಕವಾದ ಗುಹ್ಯಾಂತರ ಮತ್ತು ಗುಡಿ ಗೋಪುರಗಳನ್ನು ಕದಂಬರ ಕಾಲದಿಂದ ವಿಜಯನಗರದ ಕಾಲ, ಮತ್ತು ಅದರ ನಂತರದ ಕಾಲದವರೆಗೆ ಅಂದರೆ ೪ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ೧೭ ರ ವರೆಗೆ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕವು ಅನೇಕ ಧರ್ಮಗಳ ಸಂಗಮವಾಗಿತ್ತು. ಜೈನ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟಷ್ಟು ಮಾನಸನ್ಮಾನಗಳು ಬೇರೆ ಯಾವ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ ಇರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ, ಜೈನ ಕವಿರತ್ನಗಳು, ಅರಸರು, ರಾಣಿಯರು, ಸಾಹಿತ್ಯ ಪೋಷಕರು, ಗಣಿತಜ್ಞರು, ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು, ವೀರ ಯೋಧರು, ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರಾದವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉನ್ನತಿಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶೈವರು, ವೈಷ್ಣವರು, ಜೈನರು, ಬೌದ್ಧರು, ಕೊನೆಗೆ ಮುಸಲ್ಮಾನರು, ಕ್ರೈಸ್ತಧರ್ಮದವರು ಎಲ್ಲರೂ ಸುಖ ಶಾಂತಿಯಿಂದ ಇದ್ದರು ಎನ್ನುವದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಪುರಾವೆಗಳು ಇವೆ.
ಸಂಶೋಧಕರಾಗಿ ಅಲೂರರು
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿಯ ಆಸಕ್ತಿ ಆಲೂರರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ತಿರುಗಾಡಿಸಿತು. ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಸಲ ಭೇಟಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅಣ್ಣಿಗೆರೆ, ಲಕ್ಕುಂಡಿ, ಗುಡಗೆರೆ, ಲಕ್ಷ್ಮೇಶ್ವರ, ಬಂಕಾಪುರ, ಬಾದಾಮಿ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲು, ಐಹೊಳೆ, ವೇರೂಳ್, ಹಳೇಬೀಡು, ಬೇಲೂರು, ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳ, ಕಾರ್ಕಳ, ಕೈದಾಳ, ಮೂಡಬಿದ್ರೆ, ಕಾರ್ಲೆ, ಕಾನ್ಹೆರಿ, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಗೋವೆ, ಮಳಖೇಡ, ಸೇಡಂ?, ಎರಗೊಳ, ನಾಗ್ವಿ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇಲ್ಲಿಯ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳ, ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳ, ಮಾಸ್ತಿಕಲ್ಲುಗಳು, ನಾಣ್ಯಗಳು, ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಅಭ್ಯಸನ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳ ಮಹತ್ವ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೂಲಂಕುಶವಾಗಿ ತಮ್ಮ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವದ" ಉಪಸಂಹಾರದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪೂರಕ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಲಿಪಿಗಳ ಮುದ್ರಣ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅನುಬಂಧದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಆದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಪ್ರಗತಿ, ಭೂ ಶೋಧನೆ, ಶಾಸನಗಳ ಶೋಧನೆ, ಅವುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಪ್ರಕಾಶನ, ಹಾಗೂ ಈ ಸಾಧನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಚರಿತ್ರ ರಚನೆ ಇವುಗಳ ವಿವರಣೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.
ಆಲೂರರು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯ ಭಾರತ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನ ಮಂಡಲದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನೆ ಹಾಗೂ ಇತಿಹಾಸ ರಚನೆಗೆ ಎಷ್ಟು ಆಸ್ಪದ ಕೊಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇ ತರಹ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯೋಚನೆ ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಅದು "ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನ ಮಂಡಲ"ದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ೧೯೧೪ರ ದಸರೆಯ ಶುಭ ಅವಸರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ರಾಜಪುರೋಹಿತರು, ಸಾ.ಲಿ. ರಾಮಚಂದ್ರರಾಯರು, ಮೊಹರೆ ಹಣಮಂತರಾಯರು, ರುಕ್ಮಾಂಗದರಾವ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು, ಡಂಬಳ್ ಮುಂತಾದ ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಿಯರು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ದುಡಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ಗತ ವೈಭವದ ಪ್ರಕಟಣೆ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದಲೇ ಆಯಿತು. ಆಲೂರರ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರದ ಪುರಾತತ್ವ ವಿಭಾಗವು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಳ್ಳಿಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳ ಸರ್ವೆ ಮಾಡಿ, ಶಾಸನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಹಾಕಿ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಈ ಮಂಡಲವು "ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ್ನಾಟಕ"ವೆಂಬ ಷಣ್ಮಾಸಿಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಿಯರಿಗೆ ಹೊಸ ಶೋಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಇಂತಹ ರಚನಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಗಳಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಹಾಗೂ ಚರಿತ್ರೆ ರಚನೆಗೆ ಆಲೂರರು ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದರು ಎಂದರೆ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿ ಆಗಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ.
"ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ"ದ ನಂತರದ ಸಂಶೋಧನೆ
ಆಲೂರರು ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕಾರ್ಯ ಎಷ್ಟು ಆಗಬೇಕಿತ್ತೊ ಅಷ್ಟು ಆಗಿಲ್ಲವೆಂದು ವಿಷಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಆಗಿಲ್ಲವೆಂದು ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕೆಲಸ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಆಲೂರರ ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ ಬರೆದ ಈ ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಂಶೋಧನೆ ಹಾಗೂ ಬರವಣಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಗಿದೆಯಾ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಭೂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಪುರಾತತ್ವ ಶಾಖೆಯ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕನ್ನಡ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪುಣೆಯ ಡೆಕ್ಕನ ಕಾಲೇಜು ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆ ಇವರ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನದ ಮೂಲಕ ಬಹಳಷ್ಟು ಉತ್ಖನನದ ಕೆಲಸಗಳು ನಡೆದು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಅಂಶಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು ೧೯೮೦ ವರೆಗೆ ೩೦,೦೦೦ ದಷ್ಟು ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ, ಇಂಡಿಯನ್ ಎಂಟಿಕ್ವೆರಿ, ಎಪಿಗ್ರಾಪಿಯಾ ಕರ್ನಾಟಿಕಾ, ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಕ್ರಿಷ್ಶನ್ಸ್, ಮೈಸೂರು ಆರ್ಕಿಯೊಲೊಜಿಕಲ್ ರಿಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.
ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ೧೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಬಳ್ಳಾರಿ ಮತ್ತು ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ (ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ, ಸಿದ್ದಾಪುರ, ಜಟಿಂಗರಾಮೇಶ್ವರ, ಮಾಸ್ಕಿ, ಪಾಲಕಿಗುಂಡು, ಗವೀಮಠ, ನಿಟ್ಟೂರು, ಸನ್ನತಿ, ಉದಯಗೊಳ್ಳ, ಎರ್ರಗುಡಿ ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿವೆ.)
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಕಾಲದ ದಂತಿದುರ್ಗನ ಸಾಮನಗಡ, ಅಮೋಘವರ್ಷನ ಸಾಂಜನ, ಮೊದಲನೇ ಕೃಷ್ಣನ ತಲೆಗಾಂಮ ತಾಮ್ರಪಟ, ಧ್ರುವನ ಜೆಟವಾಯಿ ಮೂರನೇ ಗೋವಿಂದನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮ್ಯೂಜಿಯಂ ತಾಮ್ರಪಟ ಹೀಗೆ ಸುಮಾರು ಶಾಸನಗಳು ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿರುವದರಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ವಿಜಯನಗರ ಕಾಲದ ೫೦೦೦ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೩೦೦ ತಾಮ್ರಪಟಗಳಾಗಿವೆ.
ಇದೇ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ಚಿನ್ನ, ಬೆಳ್ಳಿ, ಹಾಗೂ ತಾಮ್ರದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಶೋಧನೆಯಿಂದ ಆಗುತ್ತದೆ. ಹೈದರ್ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಕಾಲದ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಸಂಕೇತವಿರುವ ಚಿನ್ನ, ಬೆಳ್ಳಿ, ಹಾಗೂ ತಾಮ್ರದ ನಾಣ್ಯಗಳು ಸಿಕ್ಕಿವೆ. ಚಿದಾನಂದ ಮೂರ್ತಿಯವರ "ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ" ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ.
ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕಲ್ ರೀಸರ್ಚ್ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವರೆಗೆ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ಇತಿಹಾಸ, ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ರಿತ್ತಿಯವರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ "ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರ ಶಾಸನಗಳು" ಎಂಬ ಸಂಶೋಧನಾತ್ಮಕ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಐ ಸಿ ಎಚ್ ಆರ್ ಐದು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ.
ಡಾ. ಪಾಂಡುರಂಗರಾವ ದೇಸಾಯಿಯವರು ಕಲಚೂರಿ ವಂಶದ ಕುರಿತು ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸವೆಂಬ ಶಾಸನಾಧಾರಿತ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದರು. ಅವರದೇ ಇದು ದೇಸಾಯಿಯವರ ಮಹತ್ವದ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಕ.ವಿ. ರಮೇಶರವರು ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗರ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ , ಸೊಲ್ಲಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಾಸನಗಳ ಮೇಲೆ ರಿತ್ತಿಯವರು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಾ.ರಾ. ಗೋಪಾಲರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ೪೨೭ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಜಯನಗರದ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳ ಮೊದಲನೆ ಭಾಗ ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ, ಎರಡನೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೭೯೬ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳನ್ನು, ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಭಾಗವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ನಾಲ್ಕನೆಯದನ್ನು ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡವು. ಜಿ.ಎಸ್. ದೀಕ್ಷಿತರು ಶೇಷಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ `ಕರ್ನಾಟಕದ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು, ಸೂರ್ಯನಾಥ ಕಾಮತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ ಹಾಗು ಅವರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಗ್ಯಾಜೆಟೀಯರ್ಗಳು, ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳಾಗಿವೆ.
೧೯೮೫ ಜಿ. ಎಸ್. ದೀಕ್ಷಿತರವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಾಥ ಕಾಮತರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಅನೇಕ ಇತಿಹಾಸದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ದಿನದ ಸಂಶೋಧನಾತ್ಮಕ ವಿಚಾರ ಗೋಷ್ಠಿಯನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಇತಿಹಾಸ ದರ್ಶನವೆಂಬ ವಾರ್ಷಿಕ ಜರ್ನಲ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಗದಿಂದ ಬಂದ ಇತಿಹಾಸ ತಜ್ಞರು, ಸಂಶೋಧಕರು, ಶಾಸನ ತಜ್ಞರು, ಪ್ರಾಚ್ಯ ವಸ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಹಾಗೂ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಿಯರು ಭಾಗವಹಿಸಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕ ವರ್ಗವು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಅನೇಕ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದು ಅವುಗಳ ಅಭ್ಯಸನ ಮಾಡಿ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿ ಶೇಖರಿಸಿ ಇತಿಹಾಸ ರಚನೆಗೆ ಪೂರಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಶೋಧನೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ, ಹೆಚ್ಚುಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಭರವಸೆ ಇದೆ. ಇದರಿಂದ ಆಲೂರರ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಶಾಂತಿ ಸಿಕ್ಕಿರಲು ಸಾಕು. ತಮ್ಮ ಗತವೈಭವದ ಉಪಸಂಹಾರದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನೆಯೆಂಬ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರು ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಇದರಲ್ಲಿ ಹಣ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಿಲ್ಲ, ಗೌರವವಿಲ್ಲ ಆದರೂ ಇದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರ ಸೇವೆ, ದೇಶ ಸೇವೆಯೆಂದು ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಬೃಹತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ
ಆಲೂರರ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ"ದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೈಕೊಂಡ ಸಂಶೋಧನ ಮತ್ತು ವಾಙ್ಮಯದಲ್ಲಿಯ ಹೊಸ ಹೊಸ ಶೋಧಗಳಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ಲಭಿಸಲು ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಡಾ. ಪಾಂಡುರಂಗರಾವ ದೇಸಾಯಿಯವರು ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಿಂದಾಚೆಗೆ ಹಬ್ಬಿದ ಕನ್ನಡಿಗರ ಸಾಹಸಪೂರ್ಣವಾದ ವಿಷಯಗಳು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳು ಈಗಿನ ಉತ್ತರ ಭಾರತ, ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಲ, ಬಿಹಾರ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ರಾಜಸ್ತಾನದವರೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಸಲ ಹೋಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆದರೆ ಅಷ್ಟು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಲ್ಲದ ಅಧೀನ ರಾಜರು ೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಾತಾರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ, ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವಾಳಿದರೆಂದು ಶಾಸನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಲರ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಪ್ರಭಾವ ಬಹಳಷ್ಟು ಇತ್ತು, ಕರ್ನಾಟಕದ ಯೋಧರು ಬಂಗಾಲದ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಭರ್ತಿ ಆಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಬಸ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೧೧ ರಿಂದ ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಾಗವಂಶದ ಚಿಂದಕರ (ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಆಳಿದ ಸೇಂದ್ರಕರು) ಅಧೀನರಾಗಿ ಆಳಿದರು. ಇವರ ಹೆಸರುಗಳು ಕನ್ನಡಿಗರ ಹೆಸರುಗಳಾಗಿವೆ. ಬಂಗಾಲದ ಸೇನರ ಸಂಸ್ಥಾಪಕನಾದ ವೀರಸೇನನು ದಕ್ಷಿಣದವನೆಂದು, ಕರ್ನಾಟಕ ಕ್ಷತ್ರಿಯರ ಆಭೂಷಣನೆಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ "ಸರಸ್ವತಿ ಹೃದಯಾಲಂಕಾರ ಹಾರ" ವೆಂಬ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥವು ಮಿಥಿಲೆಯ ನಾನ್ಯದೇವ (೧೦೯೭-೧೧೪೭)ನನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಕುಲದ ಆಭೂಷಣನೆಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ (ಪುಟ ೨೧೪) ಎಂದು ದೇಸಾಯಿಯವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಆರ್.ಸಿ. ಮಜುಮದಾರ ಅವರ, ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ದಲ್ಲಿ (ಪುಟ ೧೦) ಕಾಂಬೋಜದ ಅಂದರೆ ಈಗಿನ ಕೊಚ್ಚಿನ ಚೈನಾ ರಾಜರು ಕೌಂಡಿನ್ಯ ಗೋತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಒಂದು ಶಿಲಾಶಾಸನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಕೌಂಡಿಣ್ಯ ಗೋತ್ರದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಕರ್ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ವಾಯುವ್ಯ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಜನರು ಎಂದು ಹೇಳಿ ಇವರಲ್ಲಿಯ ಕೆಲ ಸಾಹಸಿಗರು ಏಷಿಯಾದ ನೈಋತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಂಬೋಜದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಜನರನ್ನು ತಕ್ಕ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸುಸಂಸ್ಕೃತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು ಎಂದು ಮಜುಮದಾರರ ಹೇಳಿಕೆ. ಅಲ್ಲಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ವೇಸರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆಲೂರರ "ಕರ್ನಾಟಕ ಗತವೈಭವ"ದ ನಂತರ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಆಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ಸಿಕ್ಕು ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಭಾವದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಈಗಿನ ಬಂಗಾಲ, ಹಾಗೂ ನೈಋತ್ಯ ಏಷಿಯಾವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿತ್ತೆಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಏಕೀಕರಣದ ನಂತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಈಗಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿಸ್ತಾರ
ಫಜಲ್ ಅಲಿ ಕಮಿಷನ್ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ರಚನೆಯ ಕನಸು ೧೯೫೬, ನವೆಂಬರ ಒಂದರಂದು ನನಸಾಯಿತು. ಈ ಹೊಸ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ೧) ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಹಿತ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ, ೨) ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಚಂದಗಡ ತಾಲ್ಲೂಕ ಬಿಟ್ಟು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಧಾರವಾಡ, ಬಿಜಾಪುರ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು, ೩) ಮದ್ರಾಸ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಕಾಸರಗೋಡು ತಾಲ್ಲೂಕು ಮತ್ತು ಅಮಿನದೀವಿ ದ್ವೀಪ ಬಿಟ್ಟು, ಉಳಿದ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ, ಕೊಯಮತ್ತೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಳ್ಳೆಗಾಲ ತಾಲ್ಲೂಕು ೪) ಇಡೀ ಕೊಡಗು ೫) ಹೈದರಾಬಾದ ರಾಜ್ಯದ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು: ಕೊಡನಗಲ್ ಮತ್ತು ತಂದೂರ್ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಗುಲಬರ್ಗಾ ಜಿಲ್ಲೆ; ಆಲಮಪುರ ಮತ್ತು ಗಡವಲ್ ತಾಲ್ಲೂಕು ಬಿಟ್ಟು ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆ; ಬೀದರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬೀದರ, ಭಾಲ್ಕಿ, ಔರಾದ ಮತ್ತು ಹುಮನಾಬಾದ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು ಸಮಾವೇಶವಾದವು. ಈ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ "ಮೈಸೂರು" ಎಂದು ನಾಮಕರಣವಾಯಿತು. ಆಲೂರರ ಕನಸು ನನಸಾಯಿತು. ಆದರೆ "ಮೈಸೂರು" ಕರ್ನಾಟಕದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ, ಇಡೀ ಕನ್ನಡ ನಾಡನ್ನು ಸಮಾವೇಶ ಮಾಡುವದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು "ಕರ್ನಾಟಕ" ಈ ಹೆಸರು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಪರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನರಿಗೆ ಈ ನಾಮಕರಣದಿಂದ ನಿರಾಶೆಯಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ೧೯೭೩ ನವೆಂಬರ್ ಒಂದನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ಬಹು ಜನರ ಇಚ್ಚೆಯಂತೆ "ಕರ್ನಾಟಕ"ವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇಷ್ಟಾದರೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ ಓದಿದವರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸೀಮೆ ಇದಿಷ್ಟೇನಾ ಎಂಬ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡುತ್ತದೆ. ಆಲೂರರು ಸಾಧಾರವಾಗಿ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಕರ್ನಾಟಕದ ಗಡಿ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಬಹು ದೊಡ್ಡದು. ಆದರೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಒದಗಿದ್ದು ಕುಂಠಿತ ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಲೂರರು ಗತವೈಭವದ ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬಹಳಷ್ಟು ಚಿಂತನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರು
ಆಲೂರರಿಗೆ "ಕರ್ನಾಟಕದ ಕುಲ ಪುರೋಹಿತ"ರೆಂದು ಕೊಟ್ಟ ನಾಮಧೇಯ ಬಹಳ ಯೋಗ್ಯವಾದದ್ದು. ಪರಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಕುಲಪುರೋಹಿತರೆಂದು ಕರೆದದ್ದು ಸಾರ್ಥಕವಾಯಿತು. ಪುರೋಹಿತರಂತೆ ಕಾರ್ಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಬೇರೆ ಯಜಮಾನರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಹೋಗುವವರು ಎಂದು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ೧೬ನೇ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೆಂದು ವೆಂಕಟರಾಯರ ಆಯ್ಕೆಯಾದಾಗ ತಮ್ಮ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಜೀವನ ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಮಾಡಲು ಕೆಲಸಗಳು ಬೇಕಾದಷ್ಟಿವೆ ಎಂದು ಅನಿಸಿರಬೇಕು. ಹೀಗಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನ್ಯೂನತೆ ಕಂಡು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸುವ ಛಲವಿತ್ತು. ದುಡಿಯಲು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲದಾಗ ತಾವೇ ಸ್ವತಃ ಅದರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ವಹಿಸಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಸಂಗಾತಿಗಳು ಬಂದಕೂಡಲೇ ಅವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಇವರಿಗೋಸ್ಕರ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ಕೆಲಸವನ್ನು ವಹಿಸಲು ತತ್ಪರರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ನಾಯಕರಾಗಲು ಆಶಿಸಿದವರೇ ಅಲ್ಲ, ಕೇವಲ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರಾಗಿದ್ದರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇರಕೂಡದು ಎನ್ನುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯದವರು ಅವರು. ಅವರ ಕೆಲಸದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ದೇಸಾಯಿ, ಹನುಮಂತರಾಯರು, ಎ.ಎಫ್.ಆಯ್. ಪಠಾಣ, ಜೋಗ ವಿಶ್ವನಾಥರಾಯರು, ಪುಣೆಕರ ನರಸಿಂಹಾಚಾರ್ಯರು, ಹೊಸಕೇರಿ ಅಣ್ಣಾಚಾರ್ಯರು, ಜಠಾರ್ ಬಳವಂತರಾಯರು, ಮುದವೀಡು ವೆಂಕಟರಾಯರು, ಮುದವೀಡು ಕೃಷ್ಣರಾಯರು, ನಾರಾಯಣ ರಾಜಪುರೋಹಿತರು, ಕಡಪಾ ರಾಘವೇಂದ್ರ ರಾಯರು ಮುಂತಾದವರು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಜೀವನದ ಆಗು ಹೋಗುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ಆಲೂರರ ಕಣ್ಣು ಹಾಯದ ಕ್ಷೇತ್ರವಿಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಟಿಳಕರ ಅನುಯಾಯಿಯಾಗಿ, ಆಮೇಲೆ ಕನ್ನಡ ಚಳುವಳಿ, ವಾಚನಾಲಯ ಚಳುವಳಿ, ವಾಙ್ಮಯ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ವ್ಯಾಪಾರ, ಕೃಷಿ, ಉದ್ಯೋಗ, ಕೈಗಾರಿಕೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ, ಸಾರಿಗೆ, ಆಡಳಿತದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಅವರು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. "ನನ್ನ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯುಳ್ಳ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಉದ್ಯೋಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸರ್ವತೋಮುಖ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಾಧಿಸಬೇಕಾದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳ ತಜ್ಞರು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಸೇರಿ ಆಯಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು. ಎಂದು ಬಲವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು.
ಆಲೂರರು ಬಹಳಷ್ಟು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೈ ಹಾಕಿ ಯಾವುದೇ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಮುಂದಾಳುತನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿಗಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ಅಪಸ್ವರ ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹರಡಿ ಹಂಚಿ ಹೋದ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಒಬ್ಬರಾದರೂ ಮುಂದೆ ಬಂದು ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸುವವರು ಆಗ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜಾಗೃತಿ ಹಾಗೂ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಏಕಾಕಿಯಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದವರು ಆಲೂರರು. ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಸಂಘಟಕರಾಗಿದ್ದು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹಿ ಯುವ / ತಂಡವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕು ತಯಾರಿಸುತ್ತಾ ಬಂದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಕಾರರ ತಂಡ, ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೋಸ್ಕರ ದುಡಿಯುವವರ ತಂಡ, ಕನ್ನಡ ಲೇಖಕರ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಿಗಳ, ಸಂಶೋಧಕರ ತಂಡ ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಸೇವಾಕರ್ತರ ಸೇನೆಯನ್ನೆ ಆಲೂರರು ಕಟ್ಟಿದರು. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕೊಡುಗೆಯಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರದ ಲಾಲಸೆ ಇಲ್ಲ, ಬರಿ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಭಾವನೆಯಿಂದ ವಿವಿಧ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿಂತನೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಮೊದಲಿಗರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ತರಹ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರಿಗೆ ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ ಆಲೂರರನ್ನು ಈಗಲಾದರೂ ಕನ್ನಡಿಗರು ಕೃತಜ್ಞತೆಯಿಂದ ಸ್ಮರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.
